Od 2015. godine na teritoriji Crne Gore desio se niz likvidacija povezanih sa ratom između „kavčana“ i „škaljaraca“, u kojima je dosad ubijeno skoro 50 osoba. Za likvidacije u ratu ova dva kriminalna klana iz Kotora uglavnom su korišćeni automatsko oružje ili plastični eksploziv.

Prosječna cijena oružja u zemljama zapadnog Balkana kreće se od deset eura za ručnu bombu, do 150–400 eura za pištolj. Poluautomatske puške koštaju između 150 i 300 eura, a automatske od 200 do 400 eura. To su podaci koje je objavila Globalna inicijativa protiv transnacionalnog organizovanog kriminala. Prema rezultatima tog istraživanja, na crnom tržištu Zapadnog Balkana mogu naći i eksplozivi, koji su skuplji od oružja. Cijenu diktira kako težina same nabavke i isporuke, tako i transporta oružja ili eksploziva. Plastični C4 eksploziv košta između 1.500 eura i 4.000 eura po kilogramu. Do 1991. samo četiri zemlje, uključujući i bivšu Jugoslaviju, proizvele su ovu vrstu eksploziva. Kriminalci u Crnoj Gori vrlo često koriste plastični eksploziv, posebno za dizanje u vazduh vozila u kojima su njihove mete.

Što se tiče šverca oružja, kriminalci sa Zapadnog Balkana dobro su povezani sa trgovcima oružjem iz Hrvatske i Slovenije, gdje je bilo nekoliko velikih zaplena oružja.

Ilegalno oružje se švercuje mrežama organizovanog kriminala širom Evrope, koje obično uključuju grupe koje su uključene u ilegalnu trgovinu ljudima i različitom robom. U nekim slučajevima oružje se razmnjenjuje za drogu. Oružje sa Zapadnog Balkana pronađeno je i u Austriji, Francuskoj, Njemačkoj, Italiji, Holandiji, Španiji, Švedskoj i Velikoj Britanij. To oružje koriste kriminalne grupe ili završi u rukama terorista.

Kako je u istraživanju navela Globalna inicijativa, Britanska nacionalna agencija za kriminal upozorila je da će količina ilegalnog oružja u toj zemlji nastaviti da se povećava i da postoji strah da ilegalnog oružja sa Zapadnog Balkana može biti korišćeno u terorističkim napadima.

Globalna inicijativa je nedavno obavila da je u Švedskoj u porastu broj ubistava povezan sa organizovanim kriminalnim grupama koje koriste ilegalno oružje sa Zapadog Balkana. Kupci ilegalnog oružja su pripadnici organizovanih kriminalnih grupa i bandi. U toj inače mirnoj zemlji u 2019. godini dogodilo se 320 incidenata i zabilježena su 42 smrtna slučaja zbog nasilja u kojem je korišćeno vatreno oružje. U tim obračunima često su korišćene ručne bombe M-75, proizvedene u bivšoj Jugoslaviji, koje se mogu kupiti za samo 100 kruna (9,60 eura).

Takođe, postoje izvještaji o oružju proizvedenom na Balkanu koje je završilo u ratnim zonama poput Sirije. Motociklističke bande su takođe umiješane u nezakonitu trgovinu oružjem sa Zapadnog Balkana. Kontakte koji su ranije trgovali drogom i ljudima kriminalne grupe sada koristi za šverc oružja.

Obračuni crnogorskih kriminalnih klanova iziskuju ozbiljnu organizaciju nabavke oružja i eksploziva koji se koriste za likvidacije. Ono što je posebno važno i jednom i drugom klanu jeste da sakriju tragove nabavke tog oružja, ko je posrednik, a ko glavni izvor. Sumnja se da crnogorski kriminalci ilegalno oružje nabavljaju iz „nepresušnih” izvora, najčešće iz Albanije, Srbije i sa Kosova. Prema statistici Globalne inicijative objavljenoj 2. novembra, a na osnovu podataka objavljenih prije tri godine, procijenjeno je da je u Crnoj Gori bilo 170.000 komada nelegalnog oružja. Vjeruje se da taj broj sada može biti i veći, a njegov rast uslovljava sve intenzivniji rat klanova.

Prema konzervativnim procjenama UN i Europola, kao i regionalnih eksperata, više od tri miliona komada nezakonitog oružja nalazi se u šest zemalja zapadnog Balkana, uključujući i Hrvatsku. To je prosjek od 30, legalno i ilegalno, komada oružja na 100 stanovnika.
– Na Zapadnom Balkanu i u Hrvatskoj mogu se nabaviti gotovo sve vrste malokalibarskog i vojnog oružja: protivtenkovsko oružje, eksploziv, minobacači, ručna raketa, lanseri i laki protivavionski topovi – navodi se u izvještaju Globane inicijative.
Žana Bojanić

---

EU pokrenula inicijativu za suzbijanje krijumčarenja oružja
Evropska unija prepoznala je problem ilegalnog posjedovanja oružja na Zapadnom Balkanu i uključena je u zajedničke programe sa regionalnim vladama. Francuska i Njemačka su 2017. godine pokrenule inicijativu za suzbijanje krijumčarenja vatrenog oružja na Zapadnom Balkanu, sa akcionim planom do 2024. godine.

Većina ovog oružja, kako je navedno u izvještajima, sakrivena je u domovima ljudi, na crno ili je u posjedu kriminalaca.

– Kao dio Berlinskog procesa, mapa puta za održivo rješenje za ilegalno posjedovanje, zloupotrebu i trgovinu malog oružja, lakog oružja i municije u regionu usvojena je na samitu Zapadnog Balkana u Londonu tokom jula 2018. S obzirom na količinu oružja koja je u opticaju, potrebna je hitna akcija kako bi se smanjio rizik da ono dođe u ruke kriminalaca i terorista – ocijenjeno je u izvještaju Globalne inicijative protiv transnacionalnog organizovanog kriminala.


U Crnoj Gori 39,1 komad oružja na 100 stanovnika
Istraživanje o malokalibarskom naoružanju pokazuje da su 2017. godine Crna Gora i Srbija, svaka sa po 39,1 komadom oružja na 100 stanovnika, bile rangirane na trećem mjestu u svijetu i prvom u Evropi po količini oružja u posjedu civila. I ostale zemlje zapadnog Balkana su visoko na toj listi: Bosna i Hercegovina je na petom mjestu u Evropi i devetom u svijetu sa 31,2 komada oružja na 100 stanovnika, dok je Sjeverna Makedonija sedma u Evropi i 13. u svijetu sa 29,8 komada oružja na 100 stanovnika; Kosovo je 11. u Evropi i 16. u svijetu sa 23,9 komada oružja na 100 stanovnika, navodi se u izvještaju Globane inicijative.


Jugoistočna Evropa preplavljena oružjem iz ratova u Jugoslaviji
Jugoistočna Evropa preplavljena je oružjem iz ratova u bivšoj Jugoslaviji, uključujući i ono uvezeno tokom devedesetih godina, koje je za sobom ostavila Jugoslovenska narodna armija, i ono koje se koristilo na Kosovu 1999. i u Sjevernoj Makedoniji 2001. godine.

Prema procjenama UN i Europola, kao i regionalnih eksperata, više od tri miliona komada nezakonitog oružja nalazi se u šest zemalja Zapadnog Balkana, uključujući i Hrvatsku. To je prosjek od 30 komada oružja, u legalnom i ilegalnom posjedu, na 100 stanovnika.



Plastični eksploziv kriminalci u Crnoj Gori koriste vrlo često, posebno zbog dizanja u vazduh vozila u kojima su žrtve