Kneževog oca Miloša, koji je tada boravio u Beču, iznenadio je talas revolucionarnih zbivanja, kojima nije bio prilagođen. Iako je imao privrženika na tlu Južne Ugarske na koje je mogao pouzdano da računa, uspostavio je neposrednu vezu sa Tomom Vučićem, koji ga je pismom upućenim marta mjeseca pozvao u Srbiju. Ako Vučić i nije ozbiljno pomišljao na povratak Obrenovića, on je time držao kneza Aleksandra Karađorđevića i vladu u Beogradu u strahu. Knez Miloš je, osim sa Vučićem, uspostavio vezu sa Stefanom Stefanovićem Tenkom, Protom Matejom Nenadovićem, Petrom Cukićem, Vulom Gligorijevićem, sinovima Milete Radojkovića, Stevčom Mihailovićem i Jovom Veljkovićem. Prvobitna namjera kneza Miloša bila je da se spusti na obale Save i Dunava i odatle preduzima radnje u cilju prevrata u Srbiji. Zbog ranije uspostavljenih veza sa Hrvatima, krenuo je prema Srbiji preko Zagreba, gdje je stigao 21. maja, ne sačekavši sinovljev dolazak u Beč. Knez Mihailo je nakon dolaska u austrijsku prestonicu, u pratnji Đorđa Protića i Stevana Radičevića, odmah krenuo Dunavom i stigao u Novi Sad 27. maja.

Akcije kneza Miloša na organizovanju prevrata u Srbiji primljene su sa velikom pažnjom i strahom u Beogradu. Posebno uznemirenje izazvala je vijest da je knez Mihailo iz Rusije dobio pismeno uvjerenje da se dinastija Obrenović vraća na presto. Tada je i J. I. Danilevski, ruski konzul, morao zvanično da potvrdi netačnost tih glasina i istakne da Rusija neće dozvoliti promjenu na srpskom prestolu. Ta izjava ruskog konzula dala je tadašnjoj vladi odriješene ruke, da preduzme odlučnije mjere. Ruski konzul je odmah poslao i pismo knezu Mihailu, u kome ga je pozvao da obustavi svako političko djelovanje, dok je austrijski pisao u Petrovaradin i Novi Sad da se oba bivša kneza uklone ukoliko dođu blizu granica Srbije. Na vijest da je njegov otac pritvoren, Mihailo je krenuo iz Novog Sada i 7. juna je stigao u Zagreb. Uz saglasnost austrijskih vlasti, Obrenovićima je dozvoljeno da napuste Hrvatsku i pod jakom pratnjom budu upućeni u Grac, preko Ljubljane. Kako je i pratnja bivših srpskih kneževa popustila, njima je dozvoljeno da se rastave i otputuju, svako na svoju stranu, knez Miloš za Inzbruk, a knez Mihailo u banju Roič (Rogaška Slatina).

Kriza i strah od svrgnute dinastije, koji su vrhunac dostigli u maju 1848. godine, postepeno su se stišavali. Obrenovići su i u ovom pokušaju da se vrate na srpski presto pretrpjeli neuspjeh, uprkos revolucionarnim događajima koji su im išli naruku. Pred njima se kao jači protivnik ponovo našao ustavobraniteljski režim, sada podržavan i od Rusije, i Osmanskog carstva i Austrije. U narednom periodu Obrenovići su gotovo prekinuli rad usmjeren ka povratku na presto. I knez Miloš i knez Mihailo su shvatali da je za to potrebno sačekati da ustavobraniteljski režim značajnije oslabi, a u Evropi se uspostave drugačiji odnosi i raspored snaga među velikim silama.

Period od povratka iz banje Roič (Rogaške Slatine), u septembru 1848. godine, pa nepunih narednih devet mjeseci Mihailo je proveo najviše u Beču, uz kraća putovanja po Austriji. Već tada mu je dosadio život u austrijskoj prestonici. Naviknut na duža putovanja i obilaske Evrope, ni bečki balovi nijesu mu više bili zanimljivi. Čipka, svila, odmjerenost u ponašanju, svečane rukavice, šeširi, lepeze, vino u elegantnim, dubokim čašama, koje su dame otpijale sitnim gutljajima, sve mu je to postalo zamorno i dosadno. Zabrinut zbog ranijeg očevog prekora da troši mnogo novca, prilikom boravka u banji Roič, Mihailo je sačekao ljeto 1849. godine za nova putovanja.

Knez je početak jula 1849. godine iskoristio za polazak iz Beča ka Berlinu. U prestonici Pruske, mjestu gde je proveo dobar dio ranijeg života u emigraciji, zadržao se skoro dvije nedjelje. Tom prilikom posjetio je i Jakoba Grima, Vukovog i svog prijatelja iz ranijeg perioda. Iz Berlina se uputio ka Hamburgu i ostrvu Helgolandu, gdje je proveo najveći dio avgusta. Uz odobrenje oca, put je nastavio ka Amsterdamu, odakle se ukrcao na parobrod za London. U englesku prestonicu stigao je sredinom septembra 1849. godine, u pratnji dr Karla Paceka. Prvi utisci bili su očaravajući.

Priredio:

MILADIN VELjKOVIĆ

(Nastaviće se)

---