-PRIREDIO:
MILADIN VELjKOVIĆ
Knez je želio da se što više udalji od mjesta i osoba koja su u njemu budila osjećanja i misli na nesrećne događaje iz prethodnih godina.
U prestonici Pruske zadržao se skoro godinu dana. Uz pomoć i poznanstva Vuka S. Karadžića ušao je u krug tamošnje naučne i književne elite. Već 2. decembra 1843. godine bio je gost na večeri, priređenoj u njegovu čast, kod Jakoba Grima. Večeri su, pored kneza Mihaila, Vuka Karadžića, braće Grim, Jakoba i Vilhelma, prisustvovali i istaknuti njemački naučnici, istoričari i književnici, poput Leopolda Rankea, Georga Hajnriha Perca, Ludviga Konrada Betmana, Hajnriha Naberta.
Knez je u dogovoru sa Vukom Karadžićem želio da angažuje profesora koji bi ga najprije učio njemačkom jeziku i istoriji, a uz pomoć francuskog jezika. Vuk se oko ovog pitanja znatno angažovao i preko Ludviga Betmana, najprije je odlučeno da to bude profesor Hajnrih Nabert, koji je kneza podučavao naredna dva mjeseca. Nakon toga angažovan je profesor Franc Fridrih Rodžer Vilmans. O izborima profesora redovno je obavještavan i knez Miloš, koji je bio saglasan i odobrio je novčanu naknadu da se Vilmans posveti Mihailu. Vilmans je krajem februara 1844. godine otkazao sve svoje dodatne časove i u potpunosti se posvetio podučavanju bivšeg srpskog kneza.
Nepunih godinu dana boravka u Berlinu, posjete različitim predavanjima na tamošnjem univerzitetu, te privatni učitelji, svakako su doprinijeli da dvadesetogodišnji knez savlada osnove njemačkog jezika, slova i ortografiju, proširi svoje vidike, te upotpuni obrazovanje. Mihailo je u Berlinu čitao djela poznatih francuskih filozofa, Šarla Monteskjea „Duh zakona” i „Razmatranja o razlozima veličine Rimljana i njihove propasti”, Žan Žaka Rusoa „Društveni ugovor” ili „Principi političkog prava”. Posebno se zanimao za principe vladavine, podjele vlasti, ustavne sisteme. Interesovale su ga ideje prosvjetiteljstva, pokušavao je da pronikne u srž francuske „Deklaracije prava čoveka i građanina” i američke „Deklaracije nezavisnosti”. Uz pomoć njemačkih profesora interesovao se i za djela Imanuela Kanta „Kritika čistoga uma” i „Kritika praktičnog uma”, Johana Fihtea „Osnova prirodnog prava” i „Govori njemačkoj naciji”, Fridriha Šelinga „Sistem transedentalnog idealizma”, te za Hegelovu filozofiju. Uporedo sa filozofskim pitanjima, knez Mihailo nije propuštao različita univerzitetska predavanja, a posebno ona iz istorije koja je držao Leopold Ranke. Pored Rankeove „Srpske revolucije”, čitao je i Jovana Rajića „Istorija raznih slavenskih narodov, naipače Bolgar, Horvatov i Serbov”, a zanimao se i za brojna djela Dositeja Obradovića. Knez je bio čest posjetilac javne čitaonice Kraljevske biblioteke, a uz pomoć profesora Leopolda Rankea dobio je i člansku kartu sa kojom je mogao da knjige odnosi kući. Istovremeno je bio član i privatne čitaonice, koja se nalazila u prizemlju biblioteke, a u koju su pristizale nove knjige, glavni časopisi i novine iz Evrope.
U slobodno vrijeme, knez je često odlazio u pozorište (čuveno KĂśnigliches Schauspielhaus), u kome su se predstave igrale i na njemačkom i francuskom jeziku. Posebno je bilo zanimljivo izvođenje grčkih tragedija, poput Sofoklove „Antigone”, kada je cijela pozornica opremana u antičkom grčkom stilu.
Druženje sa predstavnicima visoke aristokratije, koji su činili važan dio studenata u Berlinu, doprinijelo je da knez Mihailo otvori novo poglavlje svog života. Upravo u prestonici Pruske nastao je prvi knežev pokušaj da ispiše, kasnije čuvenu pjesmu „Što se bore misli moje”. Tada je nastala prva strofa, riječi su više puta precrtavane, a pored riječi na srpskom knez je dopisivao i slobodniji prevod na francuskom jeziku. Bio je to prvi knežev pjesnički poduhvat, a iste stihove će mijenjati nekoliko godina docnije, dodajući još strofa i uobličavajući stihove onako kako ih i danas poznajemo: „Što se bore misli moje/Zakoni mi ćutatâ vele,/Bežâte sada vi oboje/Nek mi srce i duša progovore”.
Knez je u Berlinu boravio do juna 1844. godine. Odatle je krenuo za Drezden, a potom za Lajpcig. U Drezdenu je sastavio stihove pjesme „Svjetski putnik”, sa datumom 22. jun 1844. godine, a sam naslov kao da je nagovještavao kneževa dalja putovanja i obilazak skoro cijele Evrope.
(NASTAVIĆE SE)
