Osobeni po čudesno novatorskom načinu miješanja dokumentarne i narativne tehnike, oni su skrenuli pažnju svjetskoj publici na novi kubanski film. „Sjećanja na nerazvijenost“ je, recimo, kolažno djelo koje govori o stanju svijesti intelektualne buržoazije uoči revolucije i tokom raketne krize 1962. godine, dok „Prvi juriš mačetama” prikazuje imaginarni ugao gledanja novinske ekipe koja izvještava o ratu za nezavisnost iz 1868. „Tri Lucije” je, u pogledu forme, možda najoriginalniji od svih. Film govori o trima ženama po imenu Lusija, koje su živjele u trima ključnim periodima kubanske istorije, s tim da se u svakoj od tri priče određena epoha prikazuje osobenim filmskim stilom. Analizom promjene uloge žena, film predstavlja svojevrsnu kritiku kubanskog društva prije i poslije revolucije. Svjetska publika je sedamdesetih bila zapanjena istančanošću i stilskom svestranošću epskih dokumentarnih filmova. Institut ICAIC istovremeno je nastojao da obrazuje domaću publiku tako što je u unutrašnjost slao „kinomobile" (cine-mobiles), kamione, vagone, pa čak i čamce s opremom za projektovanje, koji su prikazivali revolucionarne filmove i filmove Čarlija Čaplina, po ugledu na boljševičke agitvozove iz dvadesetih godina, nagrađivani kratkometražni film „Por primera vez”, 1967, Oktavija Kortazara, 1935–2008. Potom je osmišljen masovan program filmske edukacije za jedanaest miliona stanovnika Kube. Kad je u punoj mjeri institucionalizovan, program je obuhvatao distribuciju ICAIC-ovog časopisa Cine cubano, sa intervjuima, esejima i podacima o produkciji kubanskih i drugih latinoameričkih filmova, masovne projekcije u kubanskoj Kinoteci (Cinemateca de Cuba), koja je primala oko sto hiljada gledalaca nedjeljno, i dvije emisije posvećene filmskoj edukaciji, prikazivane na nacionalnoj televiziji. U najpopularnijoj, pod nazivom „24 por segundo/Dvadeset četiri filmske slike u sekundi”, voditelj je prepričavao radnju savremenih filmova, puštao inserte i govorio o njihovoj istoriji i strukturi. Kako se ukus kubanske publike razvijao, tako je i kubanski film, ionako uzbudljiv, postajao sve kvalitetniji. Sedamdesetih je nastao pravi vatromet žanrova i stilova, koji se ogleda u radovima „Drugi Francisko” (1975) tamnoputog reditelja Serhija Hirala (r. 1937), kompleksnom eksperimentalnom filmu koji nudi marksističku kritiku buržoaskog liberalizma, koja stoji u osnovi filma „Francisko” (1839) Anselma Suareza i „Romera”, prvog kubanskog romana koji diže glas protiv ropstva; Aleinom filmu „Poslednja večera” (1976), koji pomoću istorijskog konteksta pobune robova krajem 18. vijeka gradi hijeratičan sukob hrišćanske i afrokubanske kulture; „Los sobrevivientes” (1978) istog reditelja, mračnoj komičnoj alegoriji o padu buržoazije s „civilizadje" na robovlasništvo, zatim na varvarstvo i, konačno, na kanibalizam, i „Na određeni način” (1974, prikazan 1977) Sare Gomez (1942–1974), u kojem se tradicionalna holivudska priča o mladim ljubavnicima iz različitih socioetničkih sredina miješa s tehnikama cinema verite i agitacionih filmova da bi se razotkrili ostaci neokolonijalnog rasizma i polne diskriminacije koji i dalje ne daju mira novom poretku na Kubi. Istom temom, ali s konvencionalnijom strukturom, bavi se „Portret Tereze” (1979), prvi igrani film Pastora Vege, koji pokazuje preživjeli mačizam i dvostruke standarde prema radnim ženama u svakodnevnom životu na Kubi. Najveće formalne novine tog doba donio je film „Una mujer, un hombre, una ciudad” (1978) Oktavija Gomeza, čija je struktura umnogome podsjećala na „Građanina Kejna”. Osamdesete je obelježio povratak na scenu Umberta Solasa, čiji se cjelovečernji ep „Kantata za Čile” (1975) uglavnom smatrao za ambiciozni debakl. Kasnije je u koprodukciji sa Španijom snimio ostvarenje „Sesilija” (1981, po romanu Sirila Viljaverdea, alegoričan film o političkoj intrigi među robovlasnicima u Havani 19. vijeka. Uslijedili su „Amada” (1983), stilizovana melodrama o pripadnici buržoazije koja se 1914. zaljubljuje u anarhistu, i „Uspješni čovjek” (1986), hronika veoma različitih životnih puteva dvojice braće u Havani od 1932. pa sve do kraja revolucije.

PIŠE:

DR RADOSLAV T. STANIŠIĆ

NASTAVIĆE SE

---