-Piše:

DR RADOSLAV T. STANIŠIĆ


Sanhinesov snimatelj Antonio Egino ostao je u Boliviji s preostalim članovima grupe i tokom sedamdesetih režirao dva uspješna igrana filma – „Malo mjesto” (1974) i „Chuquiago” (1977). „Chuguiago”, koji je zapravo četvorodjelna analiza društvene strukture La Paza, postao je najveći bioskopski hit u istoriji Bolivije. S narednom promjenom vlasti 1979, Sanhines se vratio u zemlju i snimio „Las banderas del amanecer” (1983), dugometražni film o istoriji nacije od 1979. do 1983. Egino je 1984, u koprodukciji s Kubom, režirao „Amargo mar”, izmišljenu pripovijest o čileanskoj invaziji na Boliviju 1879. Od tada je, međutim, u zemlji snimljeno malo filmova jer je zbog ekspanzije televizije između 1985. i 1987. broj posjetilaca bioskopa smanjen za 60 odsto. Uprkos tome, Bolivija ima i aktivan institut za film – Instituto cinematografico Boliviano (ICB, osnovan 1953) – i neophodnu tehničku opremu za nastavak proizvodnje čim se budu stekli ekonomski uslovi. U Peruu, gdje su se uglavnom snimale filmske novosti (actualidades), koje je finansirala vlada, i etnografski igrani filmovi takozvane škole iz Kuska. „Kukuli”, 1960, i „Jarawi”, 1965, u režiji Eulohija Nišijame, Luisa Figeroe i Sesara Viljanueve, bioskopsko filmsko stvaralaštvo bilo je vrlo oskudno sve do pojave radova Armanda Roblesa Godoja, a naročito filma „La muralla verde” (1970), koji je ovjenčan priznanjima i kod kuće i u inostranstvu. Da bi podstakla nacionalnu filmsku produkciju, vlada je 1972. usvojila poseban zakon. Sedamdesetih i osamdesetih osnovane su nezavisne kompanije koje su snimale i dokumentarne i komercijalne filmove. U kategoriji komercijalnog filma naročitu popularnost uživala su djela Fransiska Hosea Lombardija (r. 1947), čija su ostvarenja privukla svjetsku pažnju. Čuvene su i neorealistička priča o prvom organizatoru radnika u Peruu „Lafamilia Orozco” (1982) Horhea Rejesa (r. 1938) i trilogija o političkim događajima iz prošlosti zemlje – „Melgar, el poeta insurgenta insurgente” (1982), „Tupac Amaru” (1983), o pobuni Inka protiv španske vlasti krajem XVIII vijeka, i „El socio de Dios” (1986), u peruansko-kubanskoj koprodukciji i u režiji Federika Garsije Urtada. U koprodukciji, s Kubom, zapadnonjemačkim ZDF-om i engleskim Channel Four, snimljen je „Malabrigo” (1986) Alberta Duranta (r. 1951), priča sa specifičnom atmosferom o korupciji u jednoj maloj ribarskoj luci. Budućnost skromne peruanske industrije, kao uostalom i budućnost demokratske vlade predsjednika Alana Garsije, čije se političko opredjeljenje nalazi negdje između centra i ljevice, dovedena je u pitanje krajem osamdesetih, kad se razbuktao građanski rat, u kojem su se sukobile vojska i maoistička gerila pokreta Sendero luminoso (Svijetli put), i zaprijetio da raspoluti zemlju. Kad je 1990. za predjsednika izabran Alberto Fudžimori, inflacija je dostigla zapanjujućih milion odsto. Fudžimori je do 1993. tu cifru uspio da smanji na 35 odsto i da djelimično zauzda dejstva Sendera po cijenu zavođenja diktature. Njegova vlada ukinula je sve državne subvencije za filmsku industriju, ali su pojedinci nastavili da nižu uspjehe u radu. Među njima su najistaknutiji Fransisko Lombardi, koji je za „Pali s neba” (1990) dobio Nagradu za najbolji film Međunarodnog filmskog festivala u Montrealu, i Federiko Garsija Urtado, čije djelo „La lengua de los zorros” (1992), posredstvom bogatog tkiva andske mitologije, u prvi plan stavlja gerilski rat i razjašnjava povode za njegovo izbijanje.

Od ranih godina pa sve do 1960, čileanska filmska industrija proizvela je manje od 160 filmova, od toga polovinu prije pojave zvuka. Vlada je, međutim, četrdesetih pravila eksperimente s nacionalnom produkcionom kućom (Chile Films), a pedesetih i šezdesetih podržala razvoj univerzitetskih programa studija filmske proizvodnje i kritike. Tako je 1955. osnovan Institut za film Katoličkog univerziteta, a 1957. i Eksperimentalni filmski centar pri Univerzitetu Čilea. Zemlja je, takođe, razvila značajnu tradiciju proizvodnje političkih dokumentaraca, naročito u radovima Serhija Brava – „Mimbre” (1957) i „Trilla” (1958). Kad je socijalistička koalicija Narodno jedinstvo Salvadora Aljendea Gosensa nakon izbora 1970. formirala vladu, došlo je do eksplozije filmskog izraza u zemlji.


(Nastaviće se)

---