-Piše:

DR RADOSLAV T. STANIŠIĆ


Godine 1973. u Argentinu se iz izgnanstva u Španiji vratio Huan Peron. Ubrzo potom, izabran je za predsjednika. Međutim, već naredne godine je umro a na položaju ga je zamijenila supruga Isabela, koja je svrgnuta vojnim pučem 1976. Zemlju je zahvatila teška ekonomska i politička kriza. Inflacija je dostigla sto odsto, a filmska industrija bukvalno je paralizovana. Domaća filmska produkcija je 1982. dostigla rekordno nizak nivo od osamnaest filmova godišnje. Pod pritiskom filmskih radnika, vojni režim ovlastio je Nacionalni institut za film (INC, osnovan 1955) da izdaje garancije za zajmove za produkciju i na čelo te ustanove postavio Manuela Antina. Uslijedili su poguban rat za Malvine, poznatije kao Folklandska ostrva, protiv Velike Britanije 1982, pad diktature u Argentini i obnova demokratije pod predsjednikom Raulom Alfonsinom. Cenzura je ukinuta a protjerani filmski stvaraoci vratili su se iz inostranstva. Filmsku industriju zapljusnuo je talas ostvarenja koja su se bavila skorijom prošlošću, a naročito sudbinom petnaest do trideset hiljada nestalih (desaparecidos) u „prljavom ratu” (guerra sucia), punom strahota, mučenja i ubistava koje su između 1976. i 1983. generali vršili nad osumnjičenim disidentima. Bilo je i izvanrednih dokumentaraca, kao što su „Todo es ausencia” (1983) Rodolfa Kuna (1934–1987), „Las madres de la Plaza de Mayo” (1985) Susane Munjoz i Lurdes Portiljo, koji govori o političkoj organizaciji majki nestalih. Novoizabrana „Las madres de la Plaza de Mayo”, Susan Munjoz, vlada predsjednika Karlosa Menema je 1989. počela da sprovodi niz korjenitih privrednih reformi da bi se smanjila javna potrošnja i privatizovala nacionalna industrijska preduzeća kojima se loše upravljalo. Nakon ukidanja masovnih subvencija, argentinska kinematografija je 1991. nakratko usporila, ali je novi porez na iznajmljivanje video-materijala pomogao popunjavanju fondova za produkciju novijih filmova u režiji Elisea Subijele – „Poslednje slike brodoloma” (1990), Marije Luise Bemberg (Yo,la peor de todas, 1990), Adolfa Aristaraina (Un lugar en el mundo, 1992), Ferdinanda Solanasa (El viaje, 1992) i Raula de la Torea (Funes,un gran amor, 1993).

Svi oni su, povrh svega, bili bioskopski hitovi u Argentini. Nakon što je industrija poslije petogodišnje pauze počela da radi punom parom, pokazalo se da domaća publika, koja broji trideset sedam miliona Ijudi, i dalje voli bioskopske filmove. Početkom 21. vijeka, uprkos stalnim ekonomskim i društvenim krizama, argetinska kinematografija se ponovo razvija zahvaljujući snažnom rastu u sektoru prikazivanja i snaženju nezavisnih distributera. Domaća filmska industrija sada proizvodi u prosjeku 35 filmova godišnje.



MN: Bolivija, Peru i Čile



Nevelika filmska industrija zemalja andske regije – Bolivije (10,5 miliona stanovnika), Perua (30,5 miliona) i Čilea (16,3 miliona), krajem šezdesetih je doživjela uzlet, ali on je bio kratkog daha. Po ugledu na brazilski cinema novo, Bolivijac Horhe Sanhines (r. 1936) i grupa „Ukamau”, kolektiv filmskih radnika nazvan po Sanhinesovom nagrađivanom prvencu „Ukamau”, 1966, koji govori o životu indijanskih seljaka, snimili su kontroverzno ostvarenje „Yawar mallku” (1969), najpopularniji domaći igrani film do današnjih dana. Snimljen u neorealističkom maniru, film prikazuje sistematično iskorjenjivanje domorodaca iz plemena Kečua, među kojima je američki Progress Corps sprovodio program prisilne sterilizacije. To je bio i direktan povod za protjerivanje mirovnih snaga iz zemlje. „Coraje del pueblo”, koji govori o pokolju koji je 1967. vojska izvršila nad rudarima štrajkačima i njihovim porodicama, prvi je Sanhinesov film u boji, snimljen za italijansku televiziju 1971. Boliviju je iste godine potresao državni udar desničara, kojim je pukovnik Ugo Banzer Suarez došao na vlast. Sanhines i nekoliko pripadnika grupe „Ukamau” zatražili su azil prvo u Peruu, gdje su snimili film „Glavni neprijatelj” (1974), a zatim i u Ekvadoru. U toj zemlji su producirali i „Fuera de agul!” (1977).


(Nastaviće se)

---