-PIŠE:

DR RADOSLAV T. STANIŠIĆ


Toj generaciji pripadaju Alehandro Hodorovski, porijeklom Čileanac, Horhe Fons, Felipe Kazals, Marsela Fernandez Violante, Arturo Ripstajn, Arijel Zunjiga i Haime Umberto Ermosiljo, kao i Pol Ledik i Serhio Olovič, koji su se školovali u inostranstvu. Proljevičarska politika, koju je između 1970. i 1976. sprovodio predsjednik Luis Ečeverija Alvarez, išla je naruku novim filmskim stvaraocima jer ih je podsticala da u filmovima izraze društvenu kritiku i revolucionarni žar, čime će istovremeno poboljšati kvalitet meksičke kinematografije. Ečeverija je s tim ciljem bezmalo nacionalizovao filmsku industriju, a upravu nad Kinematografskom bankom povjerio svom bratu Rodolfu. Tako je sedamdesetih došlo do čudesnog procvata meksičkog filma. Ipak, preporod nije preživio vladu predsjednika Hosea Lopeza Portilja (1976–1982), koji je na čelo filmske industrije postavio svoju sestru Margaritu. U pogubnom pokušaju da vrati produkciju u ruke privatnog sektora, ona je rasformirala Kinematografsku banku i mnoge nezavisne umjetnike, koje je Ečeverija potpomagao, istjerala iz industrije. U isto vrijeme, u požaru 1982. do temelja je izgorela Cineteca nacional, nacionalni filmski arhiv Meksika i najznačajnija kinoteka u Latinskoj Americi. Pored toga, Meksiko, kao drugu po zaduženosti zemlju Trećeg svijeta, u kojoj živi 92,3 miliona stanovnika, počela je da potresa jedna od najtežih finansijskih kriza u istoriji. Ni Meksički filmski institut (IMCINE), koji je 1983. osnovala administracija predsjednika Migela de la Madrida Urtada, nije mogao da pruži značajniju finansijsku pomoć kinematografiji, koja se vratila proizvodnji žanrovskih filmova privatne produkcije u stilu čurosa, mahom erotizovanih komedija o bordelima, žestokih urbanih krimića i trilera na granici s drugim žanrovima. Godišnja proizvodnja iznosila je oko sedamdeset pet igranih filmova. Izbor Karlosa Salinasa de Gortarija za predsjednika 1988. izazvao je kratkotrajan skok proizvodnje. Te godine proizvedeno je čak 112 igranih filmova, što je najveći uspjeh još od pedesetih, uglavnom snimljenih za četiri nedjelje i s prosječnim budžetom od dvjesta hiljada dolara po filmu. Vlada je zatim obustavila pomoć domaćoj kinematografiji, što je u kombinaciji sa sužavanjem domaćih i svjetskih tržišta za plasman meksičkih filmova devedesetih dovelo do krize u nacionalnoj filmskoj industriji a godišnja proizvodnja spustila se ispod nivoa iz tridesetih godina, 1991. snimljena su trideset četiri dugometražna filma, 1992. četrdeset jedan, itd. Ni vlada predsjednika Ernesta Zedilja, izabrana 1994, nije uspjela da popravi zatečeno stanje. Da ironija bude veća, iz potrebe da se obezbijede finansije iz inostranstva, proisteklo je nekoliko nezavisnih projekata veterana meksičke kinematografije, koji su naišli na pohvale kritike.To su, na primjer, Fonsov „Rojo amanecer”, 1990 prvi film o pokolju studenata u Tlateiolku 2. oktobra 1968, Ripstajnov „La mujer del puerto” (1991), Ermosiljov „La tarea” (1991) i De la Rivin „Puebto de madera” (1992). Treba pomenuti i relativno nove stvaraoce poput Alfonsa Araua, čije je ostvarenje „Kao voda za čokoladu” (1992) postalo hit u američkim salama za projekcije umjetničkih filmova, i dvije nove rediteljke Danu Rotberg („ Angel de fuego”, 1992) i Mariju Novaro („Danzon/Danzon”, 1992).

Ipak, tokom devedesetih, godišnja produkcija nije prelazila osam do devet filmova, od kojih je polovinu finansirao IMCINE, dok je najveći dio domaćeg tržišta prepušten uvoznim proizvodima. Taj problem zadržao se i u prvoj deceniji novog milenijuma, kad je holivudski film stekao čak 88 odsto udijela u prodaji bioskopskih ulaznica, a IMCINE smanjio obim subvencija. Meksički filmovi se sve češće snimaju na digitalnom videu, a zatim kineskipiraju (prebacuju) na traku od 35 milimetara.

To važi i za filmove Alehandra Gonzaleza Injaritua kao što su „Pasji život” (2000) i „Prelijepo” (2010). Dva meksička reditelja stekla su svjetski ugled zahvaljujući svom radu u zemlji i inostranstvu. Giljermo del Toro (r. 1964) na početku karijere je režirao horore, poput meksičke priče o vampirima „Hronos” (1993) i holivudskog filma o bubama-mutantima „Mimikrija” (1997).


(Nastaviće se)

---