Shaw Brothers izbacivao je čak pedeset filmova godišnje i otkrio nekoliko talentovanih reditelja: Lija Han-hsjanga (1926–1996), koji je snimio „Yang guifei” (1961), „Liang Shan bo yu Zhu Ying tai” (1963) i „Yi le ye” (1973) i Kinga Hua (1931–1997), koji je u „trilogiji o krčmi” („Dazui xia”, 1966; „Long men kezhan”, 1967) i „Sudbina Li Kana” (1973) kombinovao stilove kineske opere i klasičnog slikarstva da bi mačevalački žanr podigao na nivo umjetnosti. Hu je nastavio da uvodi filozofski misticizam u žanr i u „budističkoj trilogiji” – „Hsia nu” (1971), „Kong shanling yu” (1979) i „Shanzhong chuangi” (1979) – za čiju produkciju nije zaslužan Shaw Brothers. „Hsia nu” je na Festivalu u Kanu 1975. dobio nagradu za tehničko dostignuće. Zahvaljujući komercijalnom uspjehu koji su mačevalački epovi u koloru za široki ekran postigli sredinom šezdesetih, Shaw Brothers je zauzeo dominantnu poziciju na tajvanskom, singapurskom, malezijskom i tajlandskom tržištu. Rejmond Čou, rukovodilac reklamiranja kod Shaw Brothers, napustio je ovu firmu 1970. godine i s partnerom Leonardom Hoom osnovao danas čuvenu firmu Golden Harvest, koja je svoj prvi veliki uspjeh postigla početkom sedamdesetih s tri kung-fu filma na mandarinskom, s Brusom Lijem (1940–1973) u glavnoj ulozi. Međutim, idila je prekinuta Lijevom iznenadnom smrću od edema mozga u trideset trećoj godini, pošto je u Sjedinjenim Državama dovršio rad na filmu „U zmajevom gnijezdu” (1973) za Warner Bros, proizveden u saradnji s Rejmondom Čouom i snimljen na lokaciji u Hongkongu. Kung-fu filmovi uopšte, a Lijevi posebno, bitno su uticali na američko tržište početkom sedamdesetih, kad su postali popularan eksploatacijski žanr. Publici su se prvenstveno dopadali zbog vješto snimljenih i montiranih scena borbe, u izvođenju pravih majstora borilačkih vještina u skladu s vjekovnim disciplinama samoodbrane, od kojih neke potiču još od dinastije Ming. Te su discipline bile sastavni dio izražajnog gimnastičkog stila Pekinške opere, u kojoj su mnogi glumci u kung-fu filmovima i reditelji borbi prolazili klasičnu obuku. Kao što su u holivudskim mjuziklima plesne tačke režirali posebni reditelji koreografije, tako su i na kung-fu filmovima obično radili specijalni reditelji scena borbe. Tim rediteljima nerijetko su pomagali posebno obučeni „koreografi borbi”. Hongkonške scene borbi tradicionalno su snimane u kratkim segmentima da bi se uštedjelo vrijeme i zadržala koherentnost prave borbe, za razliku od holivudske prakse „total/detalj”, tj. snimanja jednog jedinog totala sa svim glavnim elementima scene, a zatim korišćenje srednjih i krupnih planova, detalji sa overlepingom – iz različitih uglova. Taj stil segmentiranog snimanja, u kojem se koreografija progresivno izvodi i snima umjesto da se akcija gradi od „detalja”, jedna je od osnovnih razlika između holivudskog i hongkonškog načina produkcije. Golden Harvest se poslije Lijeve smrti okrenuo društvenim satirama, u kojima su glavne uloge i režija bile povjerene voditelju popularnog varijetea Majklu Hueju (r. 1942) i kung-fu akcionim komedijama u stilu Bastera Kitona s Džekijem Čenom u glavnoj ulozi. I Shaw Brothers i Golden Harvest su sedamdesetih nastavili s masovnom produkcijom jeftinih žanrovskih filmova. Tridesetak manjih konkurenata proizvelo je još jeftinije klonove.

Hongkong je 1977. postao domaćin prestižnog nacionalnog i međunarodnog filmskog festivala, koji se održavao svake godine u aprilu, čime je i lokalna kinematografija dobijala na ugledu. U tom periodu je i televizija postala veoma raširena i popularna. Tri hongkonške TV stanice same su u svojim studijima snimale emisije za lokalno tržište. Televizija je tako postala važan poligon za obuku mladih reditelja, pisaca i producenata, koji su stečeno iskustvo zatim prenijeli i na film. Prva generacija televizijskih radnika počela je da radi na filmu krajem sedamdesetih i osamdesetih. Među pripadnicima te grupe, od kojih se većina školovala na Zapadu, bili su i Čoj Hok (r. 1951), En Huej (r. 1947), Jim Ho (r. 1952), Roni Ju (r. 1950), Patrik Tam (Tan Đeming, r. 1948), Alen Fong (r. 1947), Stenli Kvan (r. 1957) i Vong Karvaj (r. 1958).

Piše:

DR RADOSLAV T. STANIŠIĆ

(Nastaviće se)

---