-Priredio:
MILADIN VELjKOVIĆ


Patrijarh Georgije je 1895. godine Karlovačku i Novosadsku gimnaziju, karlovačko Bogoslovsko učilište, kao i Preparandije u Somboru, Karlovcu i Pakracu, učlanio u Maticu srpsku. I sam je bio njen član još od 1864. godine. Ovaj patrijarhov gest odlično je prihvaćen u Matici srpskoj, koja mu je poslala zahvalnicu, jer je na ovaj način dopunio njen fond za 500 forinti.
Zahvaljujući patrijarhu Georgiju, podizanjem monumentalnih zgrada u Sremskim Karlovcima ovaj grad promijenio je urbanističku fizionomiju, jer su novi Patrijaršijski dvor, Narodni fondovi, Bogoslovski seminar i Stefaneum postali ukras grada.
Stanje starog Mitropolijskog dvora, u kojem su od 1848. godine boravili i srpski patrijarsi, podstaklo je još mitropolita Stefana Stratimirovića da osnuje fond iz kojeg će se finansirati gradnja nove rezidencije. Međutim, želja mitropolita Stratimirovića nije ostvarena, iako je fond tokom godina znatno narastao, sve do dolaska patrijarha Brankovića na presto, koji ga je dopunio svojim sredstvima i upustio se u poduhvat gradnje nove rezidencije.
Nova rezidencija trebalo je da zadovolji sve potrebe na jednom mjestu: stan patrijarhu, smještaj episkopima, sale za sjednice i prijem, trpezariju, smještaj administracije, biblioteku i dvorsku kapelu. Posao projektovanja zgrade, koja je trebalo da bude reprezentativna u svakom pogledu, povjeren je arhitekti Vladimiru Nikoliću. Na poziv patrijarha Georgija, Nikolić je 1892. iz Beograda došao u Karlovce, i postao dvorski arhitekta.
Temelje nove zgrade patrijarh Branković osveštao je 18/30. juna 1892, a radovi na izgradnji bili su gotovi juna 1894. godine. Troškovi izgradnje novog dvora iznosili su oko 225.000 forinti. Tokom sledeće dvije godine trajali su radovi na uređenju enterijera, ukrašavanju dvorske kapele, uvođenju električnog osvjetljenja i uređenju parka.
Dvorska kapela posvećena je svetom Dimitriju, krsnom imenu patrijarha Georgija Brankovića. Njeno oslikavanje patrijarh je, o svom trošku, povjerio čuvenom Urošu Prediću. Za prvog kapelana izabran je arhiđakon Sergije Popić, kasniji iguman manastira Vrdnika.
U svečanoj sali na spratu rezidencije nalazio se patrijarhov tron, koji su flankirale biste mitropolita Stefana Stratimirovića i patrijarha Georgija Brankovića. U godinama poslije Prvog svjetskog rata, kada je Patrijaršija preseljena u Beograd, prostorije do svečane sale koristile su se za boravak kralja, patrijarha i episkopa. U velikoj trpezariji u prizemlju, lijevo od glavnog ulaza, nalazila se u veličini zida slika „Seoba Srba”, koju je po narudžbini patrijarha Brankovića izradio slikar Paja Jovanović.
Svečano osvećenje novog dvora upriličeno je na svetog velokomučenika Dimitrija 1896. godine.
Patrijarh Georgije Branković je nastojao da uredi i episkopske rezidencije u drugim dijecezama, koje su uglavnom bile u vrlo lošem stanju. Za vrijeme njegovog patrijarhovanja sazidane su episkopske rezidencije u Budimu (1896) i u Novom Sadu (1901).
Zgrada Bogoslovskog seminara bila je sledeća u nizu koji je započet građenjem Patrijaršijskog dvora. Potreba za otvaranjem ovakve prosvjetne ustanove postojala je još u 18. vijeku, a na tome su radili mitropoliti Mojsije Putnik, Stefan Stratimirović, Stefan Stanković, ali i patrijarh Josif Rajačić. Patrijarh Branković je, već iste godine kada je izabran, uputio predlog Saborskom odboru o osnivanju bogoslovskog semeništa, obrazlažući ga potrebom za uspješnijim obučavanjem i obrazovanjem svešteničkih kandidata. Međutim, ova ideja je počela da se ostvaruje tek 1900. godine, na Đurđevdan, kada je seminaru postavljen kamen temeljac. Tog dana priređeno je veliko slavlje povodom desetogodišnjice patrijaršijske službe i sedamdesetogodišnjice života patrijarha Brankovića. Upriličen je svečani program, organizovan od strane odbora za proslavu, kojem su prisustvovali građani Karlovaca, ali i mnogobrojni ugledni gosti. Program je otpočeo uoči Đurđevdana, bakljadom, osvjetljenjem grada i muzičkim programom. Na sam dan praznika, u rano jutro, oglasila su se zvona sa svih crkava i paljba iz dvadeset jednog topa.

(Nastaviće se)

---