-Priredio: MILADIN VELjKOVIĆ

Još jedan značajan momenat karakteriše početak Brankovićevog upravljanja crkvom u Karlovačkoj mitropoliji. Do njegovog dolaska na presto, Mitropolija nije imala zvaničan list, iako je Sabor više puta raspravljao i donosio zaključke u tom smjeru. Tek inicijativom patrijarha Georgija od 1891. godine počinje da izlazi „Srpski Sion”, nedjeljni list za „crkveno-prosvjetne i avtonomne potrebe” Karlovačke mitropolije, a od 1904. kao zvanični list Arhijerejskog sinoda Mitropolije za duhovne, crkvene i jerarhijske stvari.

Na zboru nastojatelja manastira Karlovačke mitropolije, održanog maja 1893. godine u manastiru Grgetegu, pod predsjedništvom patrijarha Georgija Brankovića, pored odluke o osnivanju monaške škole, donijeta je odluka da se manastirskim sredstvima kupi štamparija u kojoj će se štampati naročito crkveno-bogoslužbene i školske knjige, kao i zvanične tiskanice naših nar. crkv. avtonomnih vlasti, dok Sabor ne odluči da o trošku narodno-crkvenih fondova kupi štampariju. Da bi se ova odluka što lakše sprovela, zaključeno je da manastiri Grgeteg i Beočin kupe štampariju gotovim novcem kojim su već raspolagali, a kad im ostali isplate svoje djelove, da štamparija postane svojina svih manastira. Nastojatelji manastira Grgetega, arhimandrit Ilarion Ruvarac, i manastira Beočina, arhimandrit Platon Telečki, 18/30. juna 1893. kupili su u Novom Sadu štampariju dr Stevana Pavlovića i Luke Jocića za 13.250 forinti (26.500 K) i zvanično je zaveli kao Srpsku manastirsku štampariju. Ona je u početku radila u Novom Sadu, a aprila 1895. prenijeta je u Karlovce. Upravitelji štamparije u vrijeme patrijarha Brankovića bili su Mihajlo Milovanović, jeromonah i katiheta Novosadske gimnazije, zatim Jovan Jeremić, urednik „Srpskog Siona” i okružni protoprezviter karlovački, i Dimitrije Ruvarac, paroh zemunski. Štamparija je u Karlovcima radila sve do Drugog svjetskog rata.

U vrijeme Georgijeve patrijaršijske službe obnovljeni su gotovo svi fruškogorski manastiri, kao i mnoge parohijske crkve. Osvećenju obnovljene pravoslavne crkve u Sremskoj Mitrovici, 6/18. oktobra 1891. godine, prisustvovao je i sam patrijarh. Ovaj događaj, značajan za mitrovački kraj, okupio je više episkopa, sveštenstvo, značajne političare i mnogobrojan narod. Tokom liturgije izvršena su dva rukopoloženja: Lukijan Bogdanović (budući patrijarh) rukopoložen je za protođakona, a German Opačić za arhiđakona patrijaršijskog dvora. Tom prilikom odlikovan je mitrovački prota Stevan Anđelić, brat patrijarha Germana Anđelića, kao veliki srpski dobrotvor.

Pored brige i staranja patrijarha Georgija Brankovića za srpsku crkvu, bila je prisutna njegova stalna briga za srpsku prosvjetu. Ljubav prema srpskoj školi patrijarh je pokazivao od prvih dana svog svešteničkog rada, a u periodu njegovog patrijaraštva ta ljubav je došla do potpunog izražaja.

Još od Temišvarskog sabora (1790) srpske opštine bile su upućene da o svom trošku izdržavaju svoje škole. Uredbom za srpske narodne škole iz 1871. godine svaka vjeroispovijedna škola koju crkvena opština nije mogla sama da izdržava postajala bi komunalnom. Iste godine došlo je do razvojačenja Vojne krajine i njenog sjedinjavanja sa kraljevinama Hrvatskom i Ugarskom, što je dovelo do gubitka oko dvije stotine srpskih škola.

U ovakvoj situaciji, a poznavajući prošlost srpskih narodnih škola i različite pokušaje vezane za njihovo izdržavanje, patrijarh Georgije Branković je odlučio da postavi temelj školskom fondu, koji bi služio za obezbjeđivanje života i rada ovih škola. Fond je osnovan 14/27. januara 1894. godine, na dan prvog srpskog arhiepiskopa i prosvetitelja, po kome je i dobio ime Fond sv. Save. Branković je u njega uložio 10.000 forinti. Brigu o srpskim narodnim školama patrijarh je pokazao i na drugi način, podižući i opremajući školske zgrade, najčešće iz svojih sredstava. Prva školska zgrada, za koju je patrijarh izdvojio sredstva u visini od 7.000 forinti, izgrađena je u Belom Brdu. Škole za srpsku djecu podignute su i u Dalju, Baji i Santovu.

Brigu o srpskim narodnim školama patrijarh je pokazao i na drugi način, podižući i opremajući školske zgrade, najčešće iz svojih sredstava. Prva školska zgrada, za koju je patrijarh izdvojio sredstva u visini od 7.000 forinti, izgrađena je u Belom Brdu. Škole za srpsku djecu podignute su i u Dalju, Baji i Santovu.


(Nastaviće se)

---