-Priredila:

MILA MILOSAVLjEVIĆ


Porodica Dostojevski je u suštini porodica nomada. Nalazimo ih čas u Litvaniji, čas u Ukrajini, zatim u Moskvi a potom u Petersburgu. Nije čudo, s obzirom na to da se Litvanija razlikuje od ostalih zemalja po neobičnoj klasi nomadskih intelektualaca. U drugim zemljama proletarijat je taj koji emigrira. U Rusiji, to su mužici koji u hordama svake godine prelaze Ural da bi se utopili u Aziji; u Evropi su to pretežno seljaci i niža srednja klasa, koji sreću traže u Americi, Africi i Australiji. U Litvaniji narod ostaje u svojoj zemlji, dok samo intelektualci emigriraju. Dok je god Litvanija bila brilijantno Veliko Vojvodstvo, koje je privlačilo evropske pjesnike i brojne učene ljude tog vremena, litvansko plemstvo je sjedjelo kod kuće. Kad je velelepnost Litvanije počela da blijedi, intelektualci su se osjetili skučeno u šumama i močvarama i krenuli su da se sele u susjedne zemlje. Zatražili su službu kod Poljaka i Ukrajinaca i pomogli su im da izgrade njihove zemlje. Veliki broj slavnih poljaka i Ukrajinaca je, u stvari, litvanskog porijekla. Kritičari bi mogli da me optuže što naizmjenice koristim riječi ‘plemićki’ i ‘intelektualni’ iako nisu sinonimi. Mora se međutim uzeti u obzir da je u stara dobra vremena obrazovanje bilo nedostižno za proletarijat i srednju klasu. Katolički i Pravoslavni kler, koji je vodio obrazovanje u Litvaniji, bio je zainteresovan isključivo za sinove iz plemićkih porodica, buduće zakonodavce i vladare. Vjeruje se da je veliki poljski pjesnik Mickjevič bio Litvanac. Jedna od njegovih pjesama počinje riječima „Litvanija, domovino moja”. Kasnije, kada je Rusija prisajedinila Litvaniju, horde litvanskih porodica pohrlile su u velike gradove. S početka devetnaestog vijeka Poljaci su potražili službu u Rusiji, ali su moji sugrađani ubrzo spoznali razliku između poljskih i litvaniskih. Iako su Poljaci živjeli i obogatili se u Rusiji, ostali su katolici, međusobno su razgovarali poljski i tretirali su ruse kao varvare. Litvanci su, međutim, zaboravili maternji jezik, usvojili pravoslavnu vjeru i nisu više razmišljali o svojoj postojbini. Ova migracija intelektualaca i lakoća s kojom su se amalgamovali s nacijama koje su ih prihvatile, najtipičnija je odlika normana, prenesena na litvanske potomke. Od svih naroda, od pamtivijeka jedino su Normani imali nomadsko plemstvo. Mladići iz najuticajnijih porodica okupili bi se pod zastavom nekog normanskog princa i otplovili u potragu za novim domom. Smatra se da su Normani osnovali sve aristokratske porodice zapadne Evrope. Ovo nije za čuđenje, jer kada bi se mladi normani pojavili među primitivnim narodom, brzo bi postajali poglavice kod divljih i neukih domorodaca. Njihovi potomci, naviknuti da vladaju, nastavljali bi to sa uspjehom kroz vjekove. Normani, kao što je već pomenuto, nisu se suzdržavali od prezimena poljskog i litvanskog plemstva završavala su se sa „ski”. Među slavnim ruskim porodicama, litvanskog porijekla, moram da istaknem Romanove, pretke pokojne vladarske porodice, koji su pripadali plemenu Borusa; zatim Soltikove, čije je litvansko ime glasilo „Saltyk”, i Golicine, potomke Vojvode Guedimina. U Poljskoj, većina aristokratskih porodica bila je litvanskog porijekla, kao i vladarska kuća Jagelon. Ženili su se ženama iz naroda i prihvatali njihove običaje, nošnju i vjeru.


(Nastaviće se)

---