-Preveo sa ruskog i priredio:

VOJIN PERUNIČIĆ


Zaustavićemo se još na jednom gledištu. Istraživač V.I. Paranjin u svojoj knjizi „Istorijska geografija ruskog ljetopisa” piše da je etnonim Rus obrazovan od starog naziva Karelije, koja je bila ranije ostrvo, poznato pod nazivom Rus ili Garda. Autor smatra da su upravo Karelanci i druga finsko-ugarska plenena, koji su naseljavali sjever Istočne Evrope, ušli u osnovu stvaranja ruskog etnosa, prenijevši mu ne samo svoje ime, nego i mnoge porodične navike, uključujući i trgovinu (krznima, medom, voskom) sa zemljama Istoka.

Ovu hipotezu možemo shvatiti kao nekakvu teoriju koja se oslanja na realne istorijske činjenice kasnijeg perioda (ne prije početka prve hiljade godina prije nove ere) života Slovena sa sjevera, koji su se neprestano preseljavali iz pripolarnih oblasti, gdje je broj stanovnika stalno rastao i bila velika prenaseljenost, u pravcu juga među ugro-finske grupe, koje su se u tim vjekovma naseljavale iza Urala. Ali se teško složiti sa takvom teorijom, iako su se slovenski jezik i slovensko-rusko paganstvo razlikovalo od finsko-ugarskog. Pojedinačnog fizičkog miješanja je moralo biti, ali kulturna posebnost i etnička samosvijest Slavjano-Rusa, sudeći po svim kasnijim podacima, čuvala se i bila pronošena sve do Crnog mora, koje se nekada zvalo Rusko more.

Raspravljajući o datom problemu, potrebno je da se još jednom vratimo traženju moguće sličnosti riječi „rus” u sanskritskom jeziku. U njemu, na primjer, postoji korijen „ruh”, a fonetička varijanta te riječi je „rus”. Ta riječ ima značenje „rasti, širiti se u prostoru”. Možda se ovdje kriju mogući tragovi, koji su više puta pomenuti u Rigvedi, o borbi Arijevaca sa susjednim plemenima oko zemaljskih posjeda, lova ili pasišta? (Upravo, na sanskritu riječ „pas” (paš) takođe ima značenje „pasti” (stoka), ali mi ovo pominjemo, takoreći, usputno, bez direktne veze sa etnonimom).

O.N. Trubačev je ukazivao da u Arijevsko-slovenskom primorju Crnog mora i Priazovlju nailazimo na tragove niza lokalnih starih toponima, koji sadrže u sebi rječicu „roso”, što znači „svijetao, bijel” i upoređuje je sa staroidijskom riječju „rukšća”, što znači „svijetao, bijel”.

Okretanje prema sanskritu navodi nas na misao o mogućnosti traganja u novom pravcu, koji će da dopuni već urađeni posao.

Tako ruska riječ „rosa” nema samo značenje vlažnog jutarnjeg i večernjeg pokrivača lišća i trave, već ima značenje vlažnosti uopšte, vode. V. Dalj posebno izdvaja korijen „ros” u takvim riječima kao „orositi” (pokvasiti vodom), „ovlažiti”, odakle se izvodi širi smisao riječi „orošavanje”. On takođe daje tako tumačenje riječi „moros, morositi” – (sitna kiša, kišiti), tj. svodi značenje korijena koji označava kišu, što je šire značenje od jutarnje rose ili isparenja tečnosti.

U sanskritu možemo da vidimo potpunu sličnost između ruske riječi „rosa” i staroindijske „rasa”, koje označavaju tečnost u najširem smislu shvatanja i imaju značenje i vlage, i vode, i soka iz biljaka i svakog drugog soka od biljaka uopšte i sve što se odnosi na tečnost. U „Mahabharati” se sretamo sa riječju „rasa”, koja ima značenje i pića, tečnosti, mlijeka. U starim i novoslovenskim zemljama mnoge rijeke u svojim nazivima imaju u korijenu riječi „rus”, „ros”, koji uvjerljivo ukazuje da se shvati da ima značenje tečnosti ili vodenih brzaka, kao, na primjer: rukavac Nemana se zove Rusa, rukavac Narve–Ros, poznate su i mnoge druge rijeke sa nazivima Rus, Rusa, Ros i tome slično. Od toga korijena očigledno je izvedena i riječ „ruslo” – (rječno korito), kao spremište za te vodene tokove, a, očigledno, od tog korijena je izvedena i riječ „rusalka” – vodena vila. Ovdje treba pomenuti da i naziv, kao što je Volga ima jednostavno značenje, koje ukazuje na vodu, tj. na „vlažnost”, ali u prošlosti i ta rijeka se zvala Rasa (Raha, Ra, Rha), što je sačuvano u mitovima Indoiranaca.


(Nastaviće se)

---