-Piše:

DR RADOSLAV T. STANIŠIĆ


Naročito su se istakli Gutam Goz (r. 1950), Apama Sen (r. 1945) i Budhadev Dasgupta (r. 1944). Međutim, mnogi analitičari smatraju da je indijska kinematografija zapravo krenula takozvanom „srednjom linijom”, kojoj usmjerenje manje-više daje Benegalov opus. To su filmovi čija politička i društvena žaoka ne isključuje prijemčivost za publiku, pa čak ni zabavu.

Ta tendencija uočljiva je u političkim trilerima bivšeg Benegalovog snimatelja Govinda Nihalanija (r. 1940), u dramskim ostvarenjima Rameša Šarme (r. 1947) i Džanua Barue (r. 1952), u dinamičnim komedijama Kundana Šaha (r. 1947) i u feminističkim filmovima Arune Radže (r. 1946), jedne od malobrojnih indijskih rediteljki. Devedesetih je ozbiljno uzdrmana i inače krhka politička stabilnost u Indiji. Atentatom na Radživa Gandija u maju 1991, za vrijeme kampanje za reizbor na položaj premijera, koji je zauzimao od 1984. do 1989, odmah nakon atentata na njegovu majku Indiru, dinastija Nehru-Gandi, koja je Indijom vladala gotovo čitavih četrdeset pet godina, od sticanja samostalnosti do danas, prestala je da postoji.

Zatim je hinduistička nacionalistička stranka Baratija Džanata (BJP), ili Indijska narodna stranka, postala vodeća koalicija umjesto Kongresne partije. BJP je 1998. formirala uspješnu koalicionu vladu Nacionalne demokratske alijanse (NDA). Na čelu države zamijenila ju je Ujedinjena napredna alijansa kojom je dominirala Kongresna partija. Upravljala je zemljom sve do 2014. i povratka BJP na vlast. Indija i Pakistan stekli su nuklearno oružje, prijeteći da naruše mir u regionu i svijetu zbog svog međusobnog sukoba oko sporne provincije Kašmir. Sama Indija postala je poprište masovnih talasa vjerskog nasilja između 960 miliona hinduista i 240 miliona muslimana. Domaća valuta (rupi) nekoliko puta je naglo izgubila na vrijednosti, što je ozbiljno narušilo rad filmske industrije. Nakon vrhunca u 1994, kad je snimljeno 938 filmova, godišnja produkcija je konstantno opadala sve do 2006, jedne od finansijski najuspešnijih godina kinematografije koja traje već 110 godina. Više od dvadeset godina, 85 posto indijskih filmova nije uspijevalo da zaradom od prikazivanja pokrije troškove produkcije. Istovremeno, rasla je tražnja domaće publike za holivudskim proizvodima. Mada su holivudski filmovi i dalje dominantni u Indiji, tražnja za indijskim filmovima u svijetu višestruko je porasla, te su 2007, na primjer, na međunarodnim tržištima zaradili ukupno 25,8 milijardi dolara – čak 25 odsto više nego prethodne godine. Krajem devedesetih, kinematografija je posustala zbog umiješanosti organizovanog kriminala u finansiranje filma, oko pet odsto ukupnih sredstava, i niza ubistava i iznuđivanja novca. I pored toga, indijski studiji za digitalne efekte imaju pune ruke posla na projektima iz cijelog svijeta. Proizvođači softvera za računarsku grafiku, kao što su Discreet Logic Inc. i Alias/Wavefront, otvorili su velika predstavništva u Bombaju. Početkom novog milenijuma, više indijskih filmova srušilo je rekorde na domaćim biletarnicama. Isti ti filmovi postali su hitovi i u svijetu. To su recimo: „The-eviravaathi” (Santoš Sivan, 1998),

„Lagan: Bilo jednom u Indiji” (2001, Ašutoš Govariker), drugi bolivudski film nominovan za Oskara, i „Monsunska svadba” (2001, Mira Nair), nagrađena Zlatnim lavom na Filmskom festivalu u Veneciji. Nekoliko međunarodno angažovanih indijskih reditelja ostavilo je traga i na svjetskoj kinematografiji. To su Šehar Kapur (r. 1945), koji je nakon uspjeha ostvarenja „Bandit Queen” (1994) u Engleskoj snimio veoma hvaljeni istorijski biografski film „Elizabeta” (1998), i „Dipa Mehta” (r. 1950), feministkinja koja živi u Torontu, čija je kontroverzna trilogija o elementima – „Vatra” (1996), „Zemlja” (1998) i „Voda” (2003; završen u Šri Lanki 2005) – snimljena na lokacijama u Indiji i bavi se raznim duboko potisnutim elementima njene istorije i kulture. Osim toga, „Milioner s ulice” Denija Bojla, snimljen u Indiji i zamišljen kao „omaž komercijalnom filmu na hindiju”, osvojio je osam Oskara 2008. bitno doprinio revitalizaciji te kinematografije.


(Kraj)

---