-PIŠE: DR RADOSLAV T. STANIŠIĆ

Bioskopi su i dalje najpopularniji izvor zabave u Indiji jer je u tu zemlju televizija kao masovni medij prodrla vrlo kasno. Bioskope je sredinom devedesetih (prošlog vijeka) posjećivalo oko sto miliona od ukupno devet stotina miliona (sada ih ima preko milijardu) stanovnika Indije. Počev od 1971, Indija ima najveću filmsku produkciju na svijetu, a u toj zemlji godišnje se snimi četvrtina ukupne svjetske produkcije. Središte filmske industrije Indije – inače desete nacionalne privredne grane po veličini – nalazi se u Bombaju ili „Bolivudu“, gdje se snimaju filmovi na hindiju, koji čine oko 25 odsto ukupne proizvodnje, mada se veliki dio proizvodne infrastrukture nalazi i u Kalkuti, za filmove na bengalskom, i u Madrasu, za filmove na tamilskom, kanada i telugu. U Indiji se godišnje proizvodi između osam i devet stotina igranih filmova na više od šesnaest jezika. Međutim, 90 odsto tih filmova su strogo konvencionalni mjuzikli i mitološke ljubavne priče, namijenjene mahom neobrazovanoj i siromašnoj domaćoj publici. Veća izvozna tržišta za indijske filmove postoje samo u Indoneziji, Maleziji i Velikoj Britaniji uz manja u centralnoj Aziji, na Srednjem Istoku i u sjevernoj Africi, koja se oslanjaju na iseljene Indijce, kojih je 2012. godine bilo oko 25 miliona. Kaže se da se ti filmovi snimaju po formuli „zvijezda, šest pjesama i tri plesa“. Uglavnom traju oko tri sata i odlikuju ih drečave boje.

Indijskom filmskom industrijom danas dominira sistem zvijezda nalik na onaj iz ranog holivudskog perioda, a umjetnički kvalitet tih filmova, čija je glavna svrha promocija zvijezda, nije naročito bitan ni producentima ni neukim gledaocima. Uprkos tome, u Indiji je poslednjih decenija stasalo nekoliko filmskih stvaralaca izvanrednog talenta, a zemlja je u Satjadžitu Reju dobila makar jednog savremenog režisera svjetskog glasa. Postojeća struktura glavnog toka indijske komercijalne filmske industrije, jedine velike industrije u svijetu koja se razvila pod kolonijalnom vlašću, nastala je s dolaskom zvuka. Indijski nijemi film gledale su stotine hiljada stanovnika Indije, Burme i Cejlona, koji su govorili različitim jezicima. U eri zvuka, produkcija je u početku morala da se razdvoji na regionalne jezičke grupe kojih je, samo u Indiji, bilo ništa manje nego dvadeset šest. Čak je i većinsko hindi tržište od 140 miliona ljudi imalo najmanje tri dijalekta. Zbog toga je prvi zvučni igrani film, muzička drama na hindiju „Alam Ara“ (Ardešir M. Irani, 1931), u indijskoj kinematografiji mogao izazvati pravi haos. Postigao je, međutim, veliki uspjeh, kao i ostali indijski rani zvučni filmovi, najavivši uspon bez presedana. Uzroci te pojave bili su duboko ukorijenjeni u indijskoj kulturi. Zvuk je omogućio oživljavanje izuzetno popularnih drama s narodnom muzikom iz XIX vijeka, proisteklih iz prastarih vjerskih mitova, a one su se bukvalno sastojale „samo iz priče, pjesme i igre“. Uprkos jezičkim barijerama, ponovno pojavljivanje te forme na ekranu u toku 1931. i 1932. godine bitno je doprinijelo da indijski zvučni film naiđe na izuzetno dobar prijem. Premda su zvučni filmovi u Indiji uglavnom snimani za domaću publiku i naizgled su služili samo kao izgovor za muzičku interpretaciju i izlaganje, što su, uostalom, i danas, indijska filmska industrija postala je moćna privredna grana u vrijeme prelaska na zvuk. Dok je 1931. proizvedeno dvadeset osam filmova – od čega su dvadeset tri bila na hindiju, tri na bengalskom a po jedan na tamilskom i telugu, 1935. su snimljena 233 filma na deset različitih jezika. Kao što je to bio slučaj u Sjedinjenim Državama, i u Indiji je brzo širenje zvuka omogućilo konsolidaciju postojećeg studio sistema.Tokom Drugog svjetskog rata uznapredovala je nezavisna produkcija, koja je u početku služila za pranje crno-berzijanskog novca. Do kraja rata, većina velikih studija je bankrotirala, a filmovi su velikom većinom producirani na ad hoc osnovi sve dok distributeri – finansijeri nisu ponovo ojačali sredinom šezdesetih godina. Nakon sticanja nezavisnosti 1947. i otcjepljenja Pakistana 1948, filmska industrija je bila pod sve pomnijim nadzorom države koja je donosila zvanične propise o cenzuri, a nezavisna produkcija postala je glavna tema.


NASTAVIĆE SE

---