Na primjer „Daibyonin” (1993), koji veoma podsjeća na Kurosavin film „Živjeti”, za okosnicu ima ljubavnu vezu protagonistkinje sa sredovječnim rediteljem i glumcem koji umire od raka želuca. „Marutai no onna” (1997) je satira o glumici, igra je Nobuko Mijamoto, Itamijeva supruga i zvijezda svih njegovih filmova, koja prepoznaje ubicu advokata koji je sprovodio istragu o članovima terorističkog apokaliptičnog kulta, po uzoru na sektu Aum Šinrikjo, koja je 1995. ispustila smrtonosni nervni gas u tokijskom metrou. On joj se sveti i to tako što tabloidnoj štampi otkriva njenu tajnu ljubavnu vezu. Itami je krajem 1997. izvršio samoubistvo da bi izbjegao sličan skandal.

Takeši Kitano je takođe glumac koji se u poodmakloj karijeri okrenuo pisanju i režiji. Poznat kao „Bit” Takeši, zbog toga što je bio član komičnog dvojca „Dva bita” početkom sedamdesetih, Kitano je rediteljsku karijeru započeo ostvarenjem „Nasilan policajac” (1989), brutalnim gangsterskim filmom koji je preuzeo od veterana tog žanra Kindžija Fukasakua i pretvorio ga u neobično meditativno djelo. Nasilan policajac je, zapravo, najavio stil i tematiku koji će odlikovati više njegovih sličnih filmova u kojima je i glumio, kao što je „Vatromet” (1997), dobitnik Zlatnog lava u Veneciji. Mada se Kitano oprobao i u drugim žanrovima, naročito je prepoznatljiv po kriminalističkim melodramama, u kojima se nasumično smjenjuju divljačko nasilje i scene zen spokoja, uz svedeni dijalog i minimalističku fotografiju. Kao glavni glumac u tim filmovima, Kitano je stvorio antiheroja (kriminalca ili policajca) koji je toliko ogrezao u nasilje da je na njega maltene oguglao. Kitanova bezizražajnost ide ruku podruku s ciničnim humorom i jetkošću koji prožimaju njegove filmove. U suštini, uprkos obilju krvi, to su poučne drame o moralu. Odlikuje ih kompleksna struktura, kruta i povremeno čak statična kompozicija i ozuovski senzibilitet koji se primiče svijetu Kventina Tarantina.

Većina prethodno pomenutih reditelja koji su stvarali poslije novog talasa radila je za velike studije ili za novoformirane nezavisne kompanije, kao što su Tanaka Promotions i Kinema Tokyo. Devedesetih je, međutim, nadošao takozvani japanski novi talas”, čiji su pripadnici zaobilazili velike studije i distributere, snimali s budžetom od sto hiljada do milion dolara i svoja djela često distribuirali direktno preko videa, a ne obavezno bioskopima. Ti novi stvaraoci zapravo su se osamostalili i u tome dostigli dotad neviđen stepen umjetničke slobode, te su čak osnivali i sopstvene škole filma, recimo školu Eiga Bi Gakko otvorio je producent Kenzo Horikoši 1998. u Tokiju.

Dok u mejnstrimu trenutno preovladavaju strani, uglavnom američki proizvodi i anime, distributerska mreža „novog novog talasa” mahom se sastoji od niskobudžetnih trilera čiji reditelji proizvode četiri-pet filmova godišnje i koriste 16-milimetarsku, 35-milimetarsku i digitalnu video-kameru. Među njima se posebno ističe scenarista-reditelj Kijoši Kurosava (nije u srodstvu s Akirom Kurosavom), koji je pohađao studije filma na Univerzitetu Rikjo u klasi čuvenog teoretičara Šigehika Hasumija. Karijeru je započeo avangardnim eksperimentima super-osmicom. Snimivši nekoliko žanrovskih filmova na 16-milimetarskoj traci, pod Godarovim uticajem, Kurosava je postigao uspjeh kod kritike i publike filmom „Kyua” (1997), hirovitim natprirodnim policijskim trilerom koji postavlja pitanja o prirodi postmodernog identiteta. Nastavio je da snima film noar na 16-milimetarskoj traci za video-distribuciju, ali se sve više okretao alegoričnom tehno-hororu na 35-milimetarskoj traci: „Karisuma” (1999), „Korei” (2000) i „Puls” (Kairo 2001). U poslednjem, filmu nakon niza zagonetnih nestanaka, ispostavlja se da korisnici računara širom svijeta bivaju usisani u internet kroz „zabranjene sobe”, koje funkcionišu kao portali između svijeta živih i svijeta mrtvih. Filozofski nastrojeni horor, koji u početku liči na eksploatacijski film s eksplicitnim scenama nasilja da bi zatim napravio nenadano suptilan metafizički zaokret, postao je zaštitni znak „novog novog talasa”, baš kao što je i pinku-eiga bio specijalnost reditelja novog talasa.

Piše:

DR RADOSLAV T. STANIŠIĆ

(KRAJ)

---