-Piše: DR RADOSLAV T. STANIŠIĆ

Treća poslijeratna generacija japanskih sineasta pojavila se krajem šezdesetih i tokom sedamdesetih i stvorila neku vrstu radikalnog novog talasa – nuberu bagu. Mnogi su u početku radili za studije, Šinoda, Jošida i Ošima su, na primjer, radili za Shochiku i stoga su veći dio filmova snimili u nekom vidu sinemaskopa, na koji su studiji masovno prešli do 1960. da bi uspješno parirali televiziji. Kasnije su, međutim, mahom napustili studije i osnovali vlastite nezavisne produkcione kuće. Naročito su se istakli reditelji Hiroši Tešigahara (1927–2001), Susumu Hani (r. 1928), Masaširo Šinoda (r. 1931), Jasuzo Masumura (1924–1986), Jošišige Jošida (r. 1933), Seidžun Suzuki (1923–2017), Kodži Vakamacu (1936–2012), Šohej Imamura (1926–2006) i Nagisa Ošima (1932–2013). Tešigahara je avangardni apstrakcionista čiji međunarodni ugled počiva na jednom jedinom filmu, a to je „Žena sa dina” (1964), ekranizacija romana Koba Abea, koji je i pisac scenarija za film. Na produkciju je ukupno utrošeno nešto manje od sto hiljada dolara. Riječ je o jednom od najboljih ostvarenja japanskog novog talasa, koje je nagrađeno Specijalnim priznanjem žirija u Kanu 1964. To je složena alegorična priča o mladom naučniku koji se, tajanstvenim moćima žene koja je osuđena da vječito rukama kopa pijesak, nađe zarobljen u napuštenoj pješčanoj rupi. Tešigahara je nastavio da se bavi egzistencijalnim temama i u filmu „Tanin no kao” (1966), u kojem imućni biznismen, lica unakaženog u požaru, nosi trajnu masku koju je za njega izradio čuveni plastični hirurg. S vremenom maska počinje da mijenja njegov identitet i sve odnose s drugima, te on gubi razum. Tešigahara se vratio drami u ostvarenju „Rikyu” (1989), meditativnom djelu o budističkom svešteniku iz XVI vijeka koji je ovladao umijećem ceremonije čaja i sukobio se s Hidejošijem Tojotomijem, najmoćnijim vojskovođom Japana. Pored rada na filmu, Tešigahara je vodio i čuvenu školu za cvjetne aranžmane Sogescu.

Susumu Hani započeo je karijeru praveći dokumentarce, što mu je pomoglo da oblikuje sopstveni cinema verite stil. Hanijevi igrani filmovi uglavnom su snimljeni na lokaciji, s naturščicima, i većinom se bave problemima poslijeratne generacije, a naročito nedaćama koje podrazumijeva život u nekada tradicionalnoj kulturi koja se raspada pod pritiskom munjevitih društvenih promjena. Mnogi kritičari smatraju da je njegov najbolji i najosobeniji film „Nanami – paklena ljubav” (1968), u kojem dvoje tinejdžera pokušavaju da kroz putenu ljubav izađu nakraj s društvenim rasulom koje ih okružuje, ali ih na kraju ipak čeka uništenje.

Hanijeva bivša supruga, jedna od najboljih japanskih glumica i zvijezda većine njegovih filmova, Sačiko Hidari (1930–2001), režirala je 1978. svoj prvi igrani film „Toi ippono michi”, pripovijest o svakodnevici vremešnog radnika željeznice, njegove žene i porodice. Hani je potom snimio „Afurika monogatari” (1981), simboličnu dramu o troje Ijudi koji su se zatekli sami u divljinama Kenije. Masaširo Šinoda je reditelj novog talasa koji se takođe bavio borbom mlađe generacije protiv društva, ali je on, za razliku od Hanija, vrhunski stilista koji se, po osjećaju za slikovnu kompoziciju, može uporediti s „klasičnim” rediteljima iz pedesetih godina (zapravo, 1957. je radio na snimanju filma „Tokyo boshoku” kao Ozuov asistent). Snimio je filmove o svim važnijim aspektima istorije svoje domovine, ali i o životu savremenih ljudi. Šinodina djela su, kao i filmovi njegovih vršnjaka, često nasilna i nihilistička, ali su takođe etički nastrojena i formalno precizna. Šinoda je osamdesetih godina producirao film „Kopljanik Gonza” (1986), klasičnu, mada prilično krvavu adaptaciju Čikamacuovog komada s početka XVIII vijeka, postavljenu po tradiciji lutkarskog teatra bunraku.

To je priča o samuraju zapletenom u niti vlastitog i nepokolebljivog kodeksa časti. Iste godine, film je dobio Srebrnog medvjeda na festivalu u Berlinu.

Među uglednim rediteljima novog talasa bio je i Jasuzo Masumura, koji je od 1949. do 1953. kao stipendista učio režiju u školi Centro sperimentale u Rimu.


(Nastaviće se)

---