Film nudi košmarnu viziju pakla koja prevazilazi prećutnu društvenu kritiku feudalnog kodeksa bušida. Ostvarenje „Enjo” (1958), adaptacija romana Jukija Mišime, snimljeno je za široki ekran, bogate teksture. To je istinita priča o mladom iskušeniku u budističkom manastiru koji spaljuje Hram zlatnog paviljona u Kjotu u znak gađenja prema iskvarenosti svijeta u kojem živi. Ostali Ičikavini filmovi koji su se proslavili na Zapadu su „Čudne opsesije” (1959), uznemirujuća pripovijest o neprirodnom bludu starijeg čoveka; „Taiheiyo hitoribochi” (1963), film snimljen po istinitoj priči o mladiću koji je za tri mjeseca preplovio Pacifik od Osake do San Franciska, i monumentalni dokumentarac „Olimpijada u Tokiju” (1965), koji se može uporediti s filmom „Olimpijada” (1936) Leni Rifenštal. Ičikava je 1973. producirao čanbaru iz XIX vijeka pod nazivom „Matatabi”, koju zbog kombinacije neobuzdane ironije, tehničkog majstorstva i raskošne ljepote kompozicije mnogi kritičari smatraju za rezime njegove dotadašnje karijere. „Sestre Makioka” (1983), najznačajniji Ičikavin film od šezdesetih godina naovamo, jeste dirljiv porodični ep čija se radnja odvija dvadesetih godina, snimljen po klasičnom romanu Džuničira Tanizakija. Začudo, Ičikava je nastavio da radi čak i u osmoj deceniji života, kad je za Toho snimio rimejk filma „Chushingura” (Hiroši Inagaki, 1962) pod nazivom „47 Ronina” (1994), povodom stogodišnjice pronalaska filma i „Dora-Heita” (1999), staromodni samurajski film o novom prefektu koji dobija zadatak da iskorijeni korupciju u gradu u kom vlada bezakonje. Scenario su napisali Ičikava, Kurosava, Kinošita i Kobajaši u okviru zajedničke produkcione kuće Yonki no kai 1969. i 1970. godine.

Kaneto Šindo je, poput Kurosave, Ičikave i drugih, počeo kao scenarista. Njegov status filmskog umjetnika nije tako stamen kao Kobajašijev ili Ičikavin, ali i on je poslije rata snimio nekoliko značajnih ostvarenja. Šindo se na Zapadu proslavio kad je njegov drugi dokumentarac „Golo ostrvo” (1960) dobio međunarodna priznanja. Film govori o borbi jedne porodice zemljoradnika da preživi na jalovom pacifičkom atolu. Još jedan Šindov film poznat izvan Japana jeste folklorni džidai-geki „Onibaba” (1964), priča o majci i ćerki koje uspijevaju da prežive građanske ratove u XVI vijeku tako što ubijaju ranjene samuraje i zamjenjuju njihove oklope za pirinač. U tom nesvakidašnjem i brutalnom filmu, zanosna fotografija za široki ekran se prepliće s užasavajućim scenama nasilja i eksplicitnim prikazima seksa, ali izostaje onaj poetski kvalitet kojem je Šindo, očigledno, težio.

Vrlo sličan bio je i zastrašujuć film o duhovima „Kuroneko” (1968). Poslednji džidai-geki koji je Šindo producirao bio je „Chikuzan hitori tabi” (1977), koji govori o životu lutajućeg slijepog svirača šamisena. Mada je dio njegovog stvaralaštva naginjao ka senzacionalizmu i melodrami, Šindo je plodan scenarista i ostaje značajna figura u kinematografiji svoje zemlje.

Popularna ostvarenja reditelja Inošira Honde (1911–1993), čija je „Godzila” (1954) obilježila početak dvadesetogodišnjeg ciklusa ukalupljenih filmova o čudovištima, otkrila su svijetu nadarenost Japanaca za specijalne efekte. Gotovo cjelokupan Hondin naučnofantastični opus bio je paraboličan: poslije eksplozije atomske bombe izazvane nemarom nastaje čudovište koje razara gradske centre u Japanu, da bi ga na kraju ubili japanski naučnici.

U saradnji s direktorom za specijalne efekte Eidžijem Cuburajom (1901–1970), Honda je pedesetih i šezdesetih snimio desetine takvih filmova za Toho, a s vremenom su sve više bili namijenjeni djeci. I drugi studiji su, manje ili više uspješno, pokušavali da primijene Hondinu i Tohoovu formulu za filmove o čudovištima. Daiej je najbolje prošao s osamnaest filmova u seriji o Gameri (mahom u režiji Norijakija Juase), počev od filma Daikaiju Gamera iz 1965. godine (u SAD je distribuiran 1966. pod nazivom Gammera, the Invincible). Većina japanskih filmova o čudovištima iz tog razdoblja imala je i verzije na engleskom, sa sinhronizovanom zvučnom podlogom i glasovima manje poznatih američkih glumaca u specijalno snimljenim kadrovima i umetnutim scenama, čime se stvarao utisak da su snimljeni u Americi.

Piše:

DR RADOSLAV T. STANIŠIĆ

(Nastaviće se)

---