-Piše: DR RADOSLAV T. STANIŠIĆ

Međutim, ne treba zaboraviti da je on gajio velike simpatije prema Jukiju Mišimi (1925–1970), čuvenom romanopiscu antiintelektualcu i desničarskom militantu koji je 25. novembra 1970. organizovao napad na sjedište nacionalnih „mirovnih” snaga u Tokiju i izvršio spektakularni „sepuku” ili „harakiri” u znak protesta zbog dekadencije savremenog Japana i sve bleđe uloge feudalizma u nacionalnoj kulturi. Djela Kendžija Mizogučija (1898–1956), reditelja čija je karijera trajala trideset četiri godine, tokom kojih je snimio devedeset igranih filmova, odlikovala je više istočnjačka forma. Kao i Kurosava, i Mizoguči je studirao slikarstvo zapada, ali su njegove teme i vizuelni stil bili čisto japanski. Karijeru je započeo kao glumac u studiju Nikkatsu, a reditelj je postao 1922. Prvi filmovi mahom su mu bili trileri i melodrame – ekranizacije popularnih knjiga, ali već 1925. počinje da se bavi uticajem urbanizacije na japanski stil. Sačuvano je vrlo malo njegovih nijemih filmova, koje odlikuje gotovo slikarska predstava atmosfere i raspoloženja. Nakon politički angažovanog filma o gradskoj radničkoj klasi „Shikamo karera wayuku” (1931), Mizoguči sve češće pravi filmove epohe da bi izbjegao državnu cenzuru. Ipak, njegova dva najbolja ostvarenja iz tridesetih – „Naniwa ereji”(1936; zabranjen 1940) i „Gion no shimai” (1936) – smještena su u savremeno doba i najavljuju Mizogučijevu veliku tematsku preokupaciju: položaj žena u društvenom poretku i sposobnost njihove ljubavi da donese iskupljenje. U tim filmovima Mizoguči takođe prvi put dosljedno koristi tehniku koja će postati prepoznatljivo obilježje njegovih potonjih filmova – a to je produžen dugi kadar komponovan dubinski za statičnu kameru. Kritičari su djela „Naniwa ereji” i „Gion no shimai” često poredili s predratnim filmovima Žana Renoara zbog njihove ljudskosti i mizanscena. Mizoguči je, slično Renoaru, uporno tražio način da stanja duha predstavi spoljašnjim sredstvima i vjerovao da je u dugačkom kadru otkrio „najprecizniji i najspecifičniji izraz snažnih psiholoških momenata”. Ostale odlike zrelog Mizogučijevog stila su dijagonalna kompozicija koja odvodi pogled u svijet izvan kadra, glatki i tematski važni snimci pokretnom kamerom, fotografija puna svijetla, koju je uglavnom radio Kazuo Mijagava i minimalni rezovi, što ga povezuje sa zapadnom tradicijom mizanscena. Mizoguči je tokom rata bio primoran da snimi nekoliko filmova u skladu s vladinom politikom, mada je uspijevao da je ograniči na džidai-gekije kao što je „Genroku chushingura” (1941–1942). Poslije kapitulacije Japana, nastavio je da se bavi sudbinom Japanki.

Najveća remek-djela snimio je u poslednjih šest godina života, nakon okupacije. Praktično jedan za drugim, napravio je pet filmova koje mnogi kritičari ubrajaju među najljepše i najupečatljivije u istoriji kinematografije. „Život O-Haru” (1952), koji mu je donio međunarodnu nagradu za najboljeg reditelja na Venecijanskom filmskom festivalu 1952, jeste humana kritika feudalizma, čiju okosnicu čini promašeni život prostitutke u Kjotu XVII vijeka. Radnja filma „Legenda o Ugetsu” (1953), koji je osvojio Srebrnog lava u Veneciji 1953, odigrava se za vrijeme feudalnih ratova u XVI vijeku. Dvojica ambicioznih muškaraca ostavljaju svoje žene i kreću u potragu za bogatstvom i slavom. Tokom dugih i pustolovnih putešestvija, obojica uviđaju da sve ono što su na putu stekli nije vrijedno ljubavi žena koje su ostavili. U isto vrijeme realistična, alegorična i natprirodna, „Legenda o Ugetsu” je stilski najsavršenije Mizogučijevo djelo, a neki kritičari čak smatraju da je to najbolji japanski film ikad snimljen. „Gion bayashi” (1953) veoma je uspješan rimejk filma „Gion no shimai”. Međutim, filmovima „Intendant Sanšo” (1954), smještenom u XI vijek, i „Raspeti ljubavnici” (1954), čija se radnja odvija u XVII vijeku, Mizoguči nastavlja s pomnim preispitivanjem feudalnog društvenog sistema i njegovog uticaja na žene, mada se nijedan od njih ne može porediti sa „Životom O-Haru” i „Legendom o Ugetsu”. Sasvim očekivano, poslednji Mizogučijev film, koji je dovršio nešto prije smrti 1956, bio je „Ulica srama” (1956), fikcija o životu prostitutki u Tokiju.


(Nastaviće se)

---