-Priredio: MILADIN VELjKOVIĆ

Cetinjanin Vojislav Budo Gledić, naš poznati publicista i popularizator nauke, ima bogat stvaralački opus i čini ga preko šezdeset samostalnih naslova. Riječ je prvenstveno o biografskim knjigama u kojima je opisao život i stvaralaštvo najvećih domaćih i stranih naučnih umova, a da ostaje vjeran toj tematici potvrđuje nam i veći broj njegovih rukopisa slične sadržine, koji se nalaze u pripremi za štampu. Jedan od tih rukopisa, po kome smo priredili i ovaj feljton, odnosi se na Epikura sa Samosa (341–270 prije nove ere), znamenitog grčkog filozofa, i na njegovo učenje, naročito ispoljeno kroz epikurejsku školu, koju je on osnovao u Atini.

Gledić je javnosti poznat i kao nekadašnji vrsni profesor matematike i drugih predmeta u cetinjskoj gimnaziji i tamošnjoj tehničkoj školi, ali i kao autor popularne emisije „Istraživači”, koja se jedno vrijeme emitovala na Televiziji Crne Gore. Ispoljio je i raskošni pjesnički dar, o čemu svjedoče i njegove knjige, ranija „Obale cetinjskog neba” i „Svjetloluci”, koja je nedavno izašla iz štampe. Član je Udruženja književnika Crne Gore i Udruženja književnika Srbije, kao i Udruženja novinara Crne Gore.

Jedan od najistaknutijih i najznačajnijih mislilaca i naučnika stare Grčke je Epikur, koji je živio u helenističkom periodu antičke epohe. Ovaj svestrani stvaralac imao je svoju školu u Atini poznatu pod nazivom Epikurov vrt, gdje se okupljao veliki broj njegovih prijatelja, učenika i privrženika. Osim toga, ta poznata, dugotrajna i veoma uticajna škola antičke mudrosti i znanja je trajala mnogo vjekova i imala svoje pristalice u svim slojevima društva. Epikur je posebno poznat po svom učenju o prirodi i vasioni u kojem se nalazi danas opšteprihvaćena i temeljna fizička koncepcija strukture materijalne stvarnosti. U osnovi tog učenja sadržano je shvatanje da je cjelokupna postojeća stvarnost, uključujući tu i čovjeka sa njegovom psihičkim svojstvima i mogućnostima, sastavljena od nedjeljivih, vječitih i neuništivih atoma. Iako je svoju teorijsku koncepciju, u obliku shvatanja da je materijalni svijet sastavljen od atoma i njihovih spojeva i kombinacija, prihvatio od svojih slavnih prethodnika Leukipa i Demokrita, Epikur je to učenje doveo do veoma visokog nivoa i unio niz bitnih i veoma značajnih dopuna i poboljšavanja. U Epikurovom filozofskom sistemu su učenje o prirodi (fizika), kao i teorija spoznaje sa logičkom metodom pravilnog mišljenja (kanonika), bili osnova za izgradnju i primjenu etike kao centralne i ključne oblasti za dostizanje srećnog, spokojnog i zadovoljnog života.

Treba imati u vidu društvene i istorijske okolnosti u kojima je živio, djelovao i stvarao Epikur, a koje su, međutim, imale veoma nepovoljno spoljašnje okruženje. Vrijeme neposredno poslije smrti najvećeg vojskovođe i državnika u starom vijeku Aleksandra Makedonskog (323. g. prije n.e.), bilo je ispunjeno mnogobrojnim neprekidnim, burnim i nepomirljivim društvenim trzavicama i sukobima. Aleksandrova ogromna teritorija koju je veoma brzo i silovito osvojio, odmah nakon njegove smrti se raspala, a borba oko nasljedstva i upravljanja u pojedinim oblastima između njegovih vojskovođa (dijadoha) bila je veoma nemilosrdna i oštra. Gubitak slobode i nezavisnosti mnogobrojnih grčkih gradova-država (kojih je u zlatno doba grčke antičke istorije bilo nekoliko stotina), predstavljao je, istovremeno, i gubitak čovjekove vjere i pouzdanja u državne institucije i njihov društveni značaj. I dok su Platon i Aristotel državu stavljali na sam vrh ljudskih prirodnih i društvenih potreba, kao prirodnu težnju ljudi da žive u takvoj najvišoj i zajedničkoj organizaciji, Epikur se odriče aktivnog političkog djelovanja u državnom životu i nastoji da sreću i spokojstvo nađe u etičkoj individualističkoj organizaciji svakodnevnog života.

Epikur se rodio na ostrvu Samosu oko 341. godine prije naše ere, od oca Neokla koji je bio atinski građanin, porijeklom iz sela Gargeta i iz porodice Filaida. Neokle je desetak godina prije Epikurovog rođenja (dakle, oko 351. g.) stigao na Samos sa manjim brojem doseljenika, koji su na tom ostrvu dobili imanja i tu otpočeli novi život.


(Nastaviće se)

---