Pokvarena mladež iz bijednih predgrađa osuđena je da živi u košmarnom svijetu nasilja, surovosti i poniženja, ne samo zato što je u siromaštvu drži buržoaski kapitalizam, koji je neprekidno prisutan u vidu ogromnih nebodera koji dominiraju pozadinom kadrova, već i stoga što je sama stvarnost tužna i nepravedna. Film je prepun slika strave snimljenih s dokumentarističkom objektivnošću: bogalj bez nogu je izbačen iz svojih kolica i ostavljen da leži na leđima bespomoćan kao kornjača, slijepog čovjeka muči i pljačka banda mladih razbojnika, jednog dječaka do smrti prebija kamenom njegov drugar, matori degenerik mazi gole noge male djevojčice, a na kraju patetičnog mladog junaka filma ubijaju i njegovo tijelo bacaju na gomilu đubreta. Neumornim izlaganjem spoljne stvarnosti, a da i ne govorimo o sjajnoj i zastrašujućoj frojdovskoj sceni sna, koja predstavlja pravi pakao na zemlji, film „Zaboravljeni” postiže skoro halucinantni utisak, podržan strogom fotografijom meksičkog snimatelja Gabrijela Figeroe (1907–1997), koji će snimiti i sva druga Bunjuelova meksička remek-djela. Izuzetni kvalitet ovog filma priznaoje i žiri u Kanu koji je, 1951. godine, dodijelio Luisu Bunjuelu nagradu za režiju. U toku narednih pet godina Bunjuel je nastavio da radi u okvirima meksičke komercijalne kinematografije, proizvevši niz jedinstvenih i znalački izrađenih filmova sa skromnim budžetima i u veoma kratkim rokovima. Poslije 1955. godine Bunjuel prelazi da živi u Parizu, gdje režira tri međunarodne koprodukcije sa otvoreno političkom tematikom. Godine 1958. Bunjuel se vratio u Meksiko da režira film „Nazaren”, remek-djelo koje je obilježilo početak njegovog stvaralački najznačajnijeg razdoblja. Rađen prema romanu iz XIX vijeka, čija je radnja smještena u vremenu diktature Porfirija Dijaza, ovaj film se bavi duhovnim hodočašćem svetolikog sveštenika koji pravi kobnu grešku iskreno pokušavajući da dosljedno prati hrišćansku doktrinu i podražava Hristov život. Izbačen i odbačen od Crkve, otac Nazaren putuje kroz divljinu, praćen grupom štićenika koje on privlači, kako se kasnije ispostavlja, više putenim no duhovnim razlozima. Slično biblijskoj priči o Isusu, film je ustrojen u epizodama, i kako se Nazaren kreće od jednog događaja-parabole do drugog on sve više gubi vjeru u svoje poslanstvo. Konačno će ga goniti i uhapsiti policija zbog učešća u podstrekavanju radnika na pobunu. U suštini, ovaj namjerno dvosmisleni film ukazuje da Nazaren, koji iskreno, smjerno i s velikom moralnom hrabrošću kreće na svoje traganje, ne uspijeva da postigne ništa drugo do sopstvenog uništenja. Ovaj stav najsjajnije ilustruje film „Viridijana” (Viridiana, 1961), antifašistička i antikatolička parabola koju je Bunjuel snimio u Španiji pod nosem fašističkih cenzora koji su odobrili scenario. Slično filmu „Nazaren” i „Viridijana” se bavi pobožnom i bogobojažljivom djevojkom čiji se pokušaj da vodi istinski hrišćanski i svetački život završava tragično i po nju i po sve koji je okružuju. Film „Viridijana” predstavlja adaptaciju romana „Halma” španskog književnika Benita Pereza Galdosa, a žanrovska pretpostavka se smatra da je kombinacija drame i crne komedije. Naslovna protagonistkinja, čiji lik tumači Silvija Pinal, je novakinja katoličkog reda koja se pred samo zaređenje odlučuje za posjetu svom bogatom ujaku (čiji lik tumači Ferndando Rej) gdje postaje predmetom njegove bizarne požude. Uzbuđen njenom sličnošću sa svojom preminulom ženom, on smišlja odvratan plan kako da je siluje, ali se pokaje u poslednjem trenutku. Pokajan izvrši samoubistvo i ostavi imanje njoj i svom ciničnom sinu. Filmska radnja prikazuje kako Viridijana sticajem okolnosti nasljeđuje njegovo imanje te umjesto odlaska u samostan odlučuje činiti dobra djela, ali će njeni napori u tom smjeru imati neočekivano loše posljedice. Žestoka u svojim nastojanjima da popravi svijet oko sebe, Viridijana usvaja monstruoznu grupu lopova, prosjaka i prostitutki. Neizbježno, njena se milost pretvara u katastrofu i u njenu propast... Od svih reditelja koji su se inspirisali religioznom tematikom – u odnosu prema crkvi prednjačio je upravo Bunjuel.

Piše:

DR RADOSLAV T. STANIŠIĆ

(Nastaviće se)

---