-PRIREDIO: MILADIN VELjKOVIĆ


Srbija Milutinovog vremena, nakon kraljeve odluke da se poveže s Carigradom i u potpunosti uklopi u vizantijsku kulturu, postajala je postepeno jedna nova istorijska tvorevina, a kraljevo opredjeljenje dobilo je na značaju pošto je izborio prevlast nad starijim bratom Dragutinom. Milutinova odluka uslovila je dalji razvoj države kojom je zavladao, a povezivanje s vizantijskim carskim rodom u potpunosti odredilo i položaj njegovih naslednika, u podjednakoj mjeri kao što su nove, nekadašnje vizantijske oblasti koje su postale dio Srbije, zadobile središnje mjesto u poslednjim decenijama života srpskog kralja i nakon njegove smrti. Težište države bilo je pomjereno ka jugu, a kralj Milutin, zet cara Romeja, povezao je njen razvoj s dešavanjima unutar Vizantijskog carstva, udaljivši je od jednog od tradicionalnih pokrovitelja mnogih ranijih vladara, ugarske kraljevine.

Nakon smrti brata Dragutina, 21. marta 1316. godine, kralj Milutin je iskoristio svoju stvarnu nadmoć da zauzme središnji dio nekadašnjih zemalja starijeg brata i da zarobi njegovog naslednika, svog bratanca Vladislava. Iako je ugarski kralj Karlo Robert nakon dva pohoda 1319. i 1320. godine uspio da osvoji prije svega Mačvu i djelove nekadašnje Dragutinove države, uticaj sjevernog susjeda na Srbiju u promijenjenom odnosu političkih snaga ipak je postao znatno manji nego u prethodnim generacijama. Iako se ne može olako prihvatiti mišljenje da proces takozvane vizantinizacije Srbije počinje s Milutinom, imajući, uz ostale elemente na umu i Sopoćane i način na koji je u njima predstavljen kralj Uroš, ali i čitava kraljevska porodica, činjenica je da je kralj Milutin najveći dio svog života, od rane mladosti, proveo u sjenci sjaja vizantijske civilizacije, kojoj je i sam, na kraju, u potpunosti pripao, dokazujući svoj stav i brojnim zadužbinama, najljepšim izrazom široko shvaćene pravoslavno - vizantijske kulture svog doba.

Godine 1315. – u vrijeme kada je bio posvećen traženju naslednika prestola među vizantijskim carevićima, pošto je sina Stefana poslao u Carigrad – kralj Milutin je zakoračio u sedmu deceniju života i njegova generacija počela je polako da ustupa mjesto novim naraštajima na istorijskoj sceni četrnaestovjekovne Evrope. Poslije mnogo promjena i predomišljanja, kralj je odredio sina Konstantina - kraljevića koji je morao poticati iz braka s Anom Terter, iako to ni na koji način ne objašnjava njegovo carsko ime – za svog naslednika, ali je, očigledno, njegova volja bila nedovoljno snažna, nedovoljno jasno izražena, ili stvarna moć proklamovanog naslednika isuviše mala da bi se porodična vlast nastavila upravo tim putem.

Jedine vijesti o smrti kralja Milutina donosi arhiepiskop Danilo II u svom narativu o svetačkom proslavljenju svog junaka, kojim se završava kraljevo 'Žitije' nastalo 1324. godine: [...] Metež (mlva) i rat koji je izbio odmah po smrti kralja i Danilova briga da se Milutinovo tijelo prenese u grob, koji je kralj spremio u Crkvi Svetog Stefana u Banjskoj. Uz mnogo napora, nevolje i stalni metež, Danilo je uz pomoć igumana Banjske Save i sahranio kralja na mjesto bezmetežno (pristanište bezmlvija).[...]

Iako po svojoj suštini neistorijsko, Danilovo Žitije kralja Milutina zapravo je suštinski tačno: kraljevo najveće zavještanje bilo je njegovo svetiteljstvo, izraženo u kraljevoj dinastičkoj zadužbini Svetog Stefana u Banjskoj, novoj Studenici za novi izdanak svete loze Svetog Simeona. Rat za Milutinovo nasleđe koji je počeo zapravo sa samom smrću kralja Milutina odigravao se u promijenjenim istorijskim okolnostima velikog unutrašnjeg sukoba koji je počeo da potresa i samu Vizantiju, a konačan pobjednik u borbi za Milutinovo nasleđe, Stefan Dečanski, učvrstio je srpsku povezanost s Carigradom, iz koga se vratio da se izbori za svoje pravo na roditeljski presto. [...]

Kralj Milutin je prvi pripadnik roda Nemanjića koji je ponio ovo ime, kao što je i njegov stariji brat Dragutin u ovom pogledu jedinstven u istoriji vladarskog roda, na sličan način kao što su u prethodnoj generaciji, naraštaju njihovog oca Uroša, dva najstarija brata ponijela 'narodska' imena Radoslav i Vladislav.



(NASTAVIĆE SE)

---