-Priredio: MILADIN VELjKOVIĆ

Tokom studija na Kembridžu, Njutn je napravio mnogo genijalnih otkrića i obavio izvanredna istraživanja, koja su mu dala ogroman materijal kojeg je tokom narednih dvadesetak godina obrađivao i razvijao. Time je napravio grandiozne uzlete u potpuno nova područja i udario temelje oblastima koje su se razvijale u narednim stoljećima.

Njutn je napustio Kembridž sredinom avgusta 1665. godine i u svom rodnom kraju se zadržao do 25. marta naredne, 1666. godine. To je bio tadašnji njegov prvi duži boravak u Vulstorpu u toku redovnih studija. Zatim se na kratko vratio u Kembridž, gdje se zadržao do 22. juna iste godine. Međutim, ponovo odlazi u Vulstorp, u kome je potom, po drugi put, boravio do 25. marta 1667. godine. Njutnovo vrijeme boravka na selu, u toploj i prijatnoj domaćoj atmosferi, gdje je bio okružen izvanrednom idiličnom okolinom, predstavlja vrijeme kada je, zapravo, došao do svojih glavnih naučnih otkrića i postavio temelje svom sintetičkom učenju, koje je nastavio da razvija i usavršava i kasnije kada se vratio u Kembridž. Glavno područje njegovog tadašnjeg interesovanja bila je optika, koju je prethodno slušao kod svoga profesora Isaka Baroua. Ova oblast ga je neobično privlačila, a njegov profesor ga je angažovao ne samo da mu pomaže oko izvođenja nastave, već ga je uključio i u rad na pisanju i oblikovanju svojih predavanja, koja je nešto kasnije objavio. Optika je, pored navedenog, Njutna privlačila i iz jednog mnogo neposrednijeg i za njega važnijeg razloga: on se mnogo interesovao za zvjezdano nebo i nebeska tijela, pa mu je astronomski posmatrački rad bila privlačna sfera djelovanja.

Želja da samostalno posmatra nebeske pojave i tijela, da kroz durbin vidi sva ona čudesa o kojima je pripovijedao slavni Galilej, kao i pojedini drugi pažljivi posmatrači, podstakli su Njutna da napravi sopstveni durbin i tako se „približi” nebu i njegovim tajnama. Pojedinosti njegovog rada na konstrukciji prvog sopstvenog durbina, međutim, nisu ostale zabilježene. Nesumnjivo je, međutim, da ga je taj poduhvat podstaknuo da se još više zainteresuje za praktičnu optiku, za njene probleme koje je, u prvoj fazi, rješavao isključivo iskustvom, neposrednim empirijskim radom. Na tom polju se ubrzo izvanredno izvještio, pa je sopstvenim rukama pravio razna optička sočiva i prizme, koje je potom povezivao u složenije sisteme. Kasniji rad na izradi svog prvog astronomskog durbina, uputio ga je u najsloženiju problematiku svih naučnih oblasti kojima je taj veliki naučnik dao vrhunske priloge od trajnog značaja. Prvi problem sa kojim se Njutn suočio, kada je počeo svojim malim durbinom da posmatra nebeska tijela, bila je mutna slika koju nikako nije mogao da „izbistri”. Kada je, tokom svog boravka u rodnom Vulstorpu, problem čistoće optičke slike dublje prostudirao, došao je do niza zaključaka i otkrića, o kojima je vrijedno da se ovdje malo detaljnije pozabavimo. Njutnovo neobično kreativno vrijeme boravka u rodnom selu neki biografi, malo poetički, nazivaju „stvaralačkim odsustvom”.

Pokazalo se, nakon podužeg ispitivanja, da nikakva izmjena oblika sočiva niti majstorstvo u brušenju, a posebno poliranju staklenih površina, ne mogu, u svim okolnostima, da otklone pojavu sferne aberacije. Njutna je mnogo opterećivao taj problem, kako bi mogao da što bolje i jasnije posmatra pojedine astronomske objekte. Osim toga, pojava obojenosti posebno se jasno ispoljava kada se bijela Sunčeva svjetlost propusti kroz trostranu staklenu prizmu. Njutn je brzo povezao te dvije pojave, hromatsku aberaciju (obojenost likova u durbinu) i razlaganje svjetlosti pomoću prizme. Pojavu je nazvao spektrom i počeo da je sistematski eksperimentalno proučava. Rad na tom polju je (kasnije) trajao najmanje šesnaest godina, sve do početka osamdesetih godina 17. vijeka, kada se posvetio proučavanju mehaničkih pojava i formulisanju osnovnih naučnih principa. Početni impuls na tom polju je obavio u Vulstorpu, upravo u vrijeme izolacije.


(Nastaviće se)

---