-
„Ikonostasljt” su 1969. režirali poznati animator Todor Dinov (1919–2004) i Hristo Hristov (r. 1926), koji je neposredno prije toga diplomirao na VGIK-u. Film „Ikonostasljt” koji je snimio Atanas Tasev u strogo crno-bijelom formatu širokog ekrana, prikazuje život, snove i razmišljanja majstora duboreznih ikonostasa s kraja devetnaestog vijeka koji u nacionalnoj folklornoj kulturi nalazi nadahnuće za svoja djela. Iste godine kada je prikazan film „Ikonostasljt” Bugarska Narodna Republika slavila je svoj dvadeset treći rođendan. Tokom tih godina bugarska kinematografija je proizvela 160 dugometražnih filmova, 1.003 dokumentarna filma, 1.164 popularna naučna filma i 144 crtana filma. Broj bioskopa se eksponencijalno popeo sa 165, koliko ih je bilo 1944. godine, na 2.900, dok je ukupna posjeta bioskopima skočila s trinaest miliona na preko sto miliona posjetilaca godišnje. Godišnja proizvodnja popela se na četrnaest dugometražnih i dvije stotine kratkometražnih filmova. U želji da se ovaj napredak još više ubrza Bugarsko državno kinematografsko preduzeće dobilo je novog direktora, Pavela Pisareva, koji je napravio novu organizaciju od tri nezavisne produkcione jedinice (Hemus, Mladost i Sredec, 1973–1974, kojima je 1978–1979. dodata i četvrta jedinica – Savremenik), dok je istovremeno, 1973. godine, u Sofiji osnovana Akademija za film i televiziju – VITIS. Bilo je očigledno da je stiglo vrijeme promjena.
Sledeći bitan događaj bio je nevjerovatni uspjeh filma Metodija Andonova „Kozji rog” (1972), koji je u prvoj godini prikazivanja vidjelo preko tri miliona Bugara. Ova tragedija o osveti, rađena na osnovu scenarija koji je Nikolaj Hajtov napisao po motivima sopstvene kratke priče, prikazuje hajduke iz sedamnaestog vijeka koji vode neku vrstu gerilskog rata protiv turskih okupatora. Nacionalizam takođe predstavlja okosnicu filma Hriste Hristova „Hakovalnr” (1972), grandiozne sovjetsko-istočnonjemačko-bugarske koprodukcije o sramnom lajpciškom procesu protiv Georgija Dimitrova, bugarskog patriote optuženog za paljevinu Rajhstaga 1933. godine. Nova generacija filmskih stvaralaca najavila je svoj dolazak na scenu 1973. svojim novim djelima. Film Eduarda Zaharijeva (1938–1996) „Prebrorbane na divite zaici” snimljen na osnovu scenarija Zaharijeva i Georgija Miševa, satira je apsurda socijalističke birokratije i predstavlja kamen međaš u razvoju bugarske kinematografije. Film, koji je osvojio nekoliko međunarodnih nagrada, donosi priču o zvaničnom statističaru koji je iz nepoznatih razloga poslat da provjeri broj zečeva u blizini jednog malog sela.
U filmu „I doude denat” Georgi Djulgerov (r. 1943) ruši standardni obrazac „isterna”, u Istočnoj Evropi to je vestern holivudskog tipa smješten u okruženje partizanske borbe, da bi prikazao partizansku borbu kakva je zaista bila – neherojska, bez slave i s tragičnim traćenjem života pripadnika „izgubljene generacije” koji su tu borbu vodili. Tokom 1977. i 1978. godine bugarska kinematografija je dosegla međunarodni uspjeh sličan onome koji su već postigle kinematografije njenih susjeda iz istočnoevropskih zemalja. U tom periodu pojavilo se osam filmova koji su osvojili značajne nagrade na festivalima i najavili novu umjetničku zrelost bugarskog filma. S pričom o varalici iz staljinističkih vremena, film Georgija Djulgerova „Prednost” (1977), za koji je scenario napisao sam Djulgerov a kameru vodio Radoslav Spasov, nudio je više podataka o političkoj istoriji Bugarske no ijedan bugarski film ikada snimljen. Dobitnik Zlatne medalje na festivalu u Teheranu, film Eduarda Zaharijeva „Muška vremena” (1977), rađen po scenariju Nikolaja Hajtova, inspirisanom motivima jedne stare legende, snimljen je sjajnom kamerom Radoslava Spasova u Rodopskim planinama.
Film nam donosi priču o djevojci sa sela koju otima jedan hajduk po nalogu bogatog prosca; tokom njihovog teškog puta preko planine ona se zaljubljuje u svog otmičara, što dovodi do tragičnog raspleta.
PIŠE:
DR RADOSLAV T.
STANIŠIĆ
(Nastaviće se)

---