-PIŠE: DR RADOSLAV T. STANIŠIĆ

Plodni bolonjski reditelj Pupi Avati (r. 1938) još je jedan reditelj komedija koga bi trebalo pomenuti. Iako je stariji od pomenutog kvarteta, Avati se posvetio filmu relativno kasno. On je najpoznatiji po izuzetno originalnom mjuziklu o italijanskoj opsjenjenosti američkom kulturom „Aiutami a sognare” (1981).

Mada su italijanskoj kinematografiji donijeli ugled u svijetu, stvaraoci umjetničkog filma poput Felinija i Antonionija nisu bili finansijski stub filmske industrije tokom `60-ih i `70-ih godina XX vijeka. Retrospektiva italijanskog filma poslije neorealizma ne može biti potpuna a da se ne pomenu tri eksploatacijska žanra koja su u tom periodu finansijski održavala kako studije, tako i nezavisne producente. To su „peplum” ep, špageti-vestern i italijanski horor, a naročito njegov podžanr đalo – žuti i njegovi klonovi. Ti žanrovi bili su važni ne samo u industrijskom i ekonomskom smislu već su se u njima kalili mnogi reditelji koji su kasnije postali istaknuti stvaraoci mejnstrim filmova, što je bio slučaj i s holivudskim B-filmovima `30-ih i `40-ih, odnosno eksploatacijskim filmovima „kulture mladih” u produkciji AlP-a pedesetih i šezdesetih godina. Nikavši iz italijanskog superspektakla iz vremena prije Prvog svjetskog rata, peplum filmovi (nazvani po kratkim suknjama koje su nosili i muški i ženski protagonisti) bili su epovi mača i sandala, čiji su zapleti bili inspirisani klasičnom mitologijom i junacima antičkog svijeta – poput Herkula, Odiseja i Spartaka. Te junake često su igrali američki bodibilderi, poput Stiva Rivsa. Od 1957. do 1964. godine, italijanska industrija proizvela je 170 takvih filmova, što je činilo 10 odsto domaće produkcije. Prvi je bio „Herkulovi zadaci” (Le fatiche di Ercole, 1957) Pjetra Frančišija, koji je Džozef E. Levin 1959. uvezao u SAD pod naslovom „Hercules” i zaradio nevjerovatnih 18 miliona dolara. Taj uspjeh je doveo do stvaranja više peplum franšiza; prvobitnog serijala o Herkulu (1958–1965), serijala o Mačisteu (1959–1965) i serijala o Ursusu (1960–1962). Druga dva su zasnovana na likovima iz paradigmatičnog superspektakla „Kabirija” (Cabiria, 1914). Kako je ciklus pepluma zamirao, studio Ćinećita počeo je da snima vesterne da bi popunio prazninu koju je ostavio Holivud kad je taj žanr prepustio televiziji.

Ćinećita ih je snimila oko 25, a na njima je radio isti kreativni tim kao i na peplum epovima, prije nego što je Serđo Leone (1929–1989) postavio standard tog žanra trilogijom „Dolari”, s Klintom Istvudom u ulozi „Čovjeka bez imena”. Leoneu se obično pripisuju zasluge za stvaranje međunarodnog tržišta za italovesterne, koji su čitavu deceniju bili najunosnija kinematografska izvozna roba Italije. U periodu od 1963. do 1973. snimljeno ih je oko 400. Leoneova trilogija „Za šaku dolara” (Per un pugno di dollari, 1964), „Za dolar više” (Per qualche dollaro in piu, 1965) i „Dobar, loš, zao” (II buono, il brutto, il cattivo, 1966) sadrži sve prepoznatljive elemente klasičnog špageti-vesterna: barokno kadriranje, insistiranje na trajanju dugačkim kadrovima i montažom, elektronski sintetizovana muzika (u ovom slučaju, kompozitor je bio inovativni i ugledni Enio Morikone), glumci latinskog porijekla, predjeli koji podsjećaju na Meksiko (ovdje ih predstavljaju lokacije u Španiji) i naglasak na neočekivanom i šokantnom nasilju. Leone je nastavio s ironičnom stilizacijom američkih mitova u još dva vesterna – „Bilo jednom na Divljem zapadu” (C'era una volta il West, 1968) i „Za šaku dinamita” (Giu la testa, 1971) – kao i u gangsterskom epu „Bilo jednom u Americi” (C'era una volta in America, 1984). Danas se smatra za jednog od najznačajnijih stvaralaca poslijeratne italijanske kinematografije. Pored nemjerljivog uticaja Leoneove dobitne formule na sineaste u Italiji (zabilježeno je preko četiristo imitacija, u okviru nekoliko desetina uspješnih serijala), italijanski vestern snažno je uticao i na vrlo različite američke reditelje, kao što su Sem Pekinpo, Ralf Nelson i Robert Altman, a podigao je i standard u plastičnom prikazivanju scena nasilja na filmu uopšte. Isto važi i za italijanski horor, prvenstveno za đalo, koji je kodifikovao žanr psihoslešer i scene prekomjernog krvoliptanja učinio prijemčivim i za ljubitelje mejnstrima.
(NASTAVIĆE SE)