Lina Vertmiler, koja je tokom sedamdesetih godina prošlog vijeka bila skoro kultna figura u Sjedinjenim Državama, počela je svoju filmsku karijeru kao Felinijev asistent na filmu „Osam i po” (1963). Te godine ona je režirala i svoj prvi igrani film „I basilischi”, društvenu komediju o životu u italijanskoj provinciji. Nakon toga nastavila je da snima inteligentne komedije za domaću upotrebu sve dok nije postigla prvi veliki međunarodni uspjeh djelom „Film o ljubavi i anarhiji” (Film d'amore e d'anarchia, 1973) – ironični pogled na seks i politiku u fašističkoj Italiji koji nam otkriva pokušaje nesposobnog anarhiste (koga igra Đankarlo Đanini, s kojim je Lina Vertmiler redovno sarađivala) da ubije Musolinija. Filmovi „Mimi metalac” (Mimi metallurgico ferito nell’onore, 1972) i „Tutto a posto e niente in ordine” (1974) predstavljaju korak dalje u obradi odnosa politike i seksa, a bave se situacijama u kojima su beznadežni potčinjeni (koje u oba filma igra Đankarlo Đanini) suprotstavljeni sistemu. U obradi tog odnosa najdalje je otišao film „Na moru jednog ljeta” (Travolti da un insolito destino nell'azzuro mare d'agosto, 1974), u kome bogatu ženu i običnog mornara olujni talas odnosi s palube raskošne jahte; oni stižu do pustog ostrva na kome dolazi do privremenog obrtanja njihovih uloga gospodara i sluge. Oni će se konačno zaljubiti jedno u drugo, ali će povratak u društvo ujedno značiti i povratak starim ulogama. Mnogim feminističkim kritičarima smetala je uravnotežena ironija ovog filma, ali upravo takav ironični pristup predstavlja osnovu umjetnosti Line Vertmiler. Kao dokaz može da nam posluži film „Paskvalino ljepotan” (Pasqualino settebellezze, 1976), fizički bogata oda etici preživljavanja, smještena u okvir nacističkog koncentracionog logora u kome italijanski dezerter, koga tumači Đanini, provodi cio Drugi svjetski rat. Ovaj složeni film je naizmjenično prelijep i odvratan, jer traži od nas da se poistovjetimo s glavnim likom koji ima osjećanje za moral koliko i neka bubašvaba i ujedno sposobnost preživljavanja te bube. Relativizacija morala u filmu „Paskvalino ljepotan” uzbudila je isto toliko liberalnih kritičara koliko je film „Travolti...” naljutio feminističkih kritičara, jer se činilo da su oba ova filma stala na stranu patrijarhalnog fašizma. Najznačajniji događaj u italijanskoj kinematografiji osamdesetih godina bila je pojava nove generacije talentovanih reditelja komedija, koji su svoje korijene nalazili u komediji del arte ali im je istovremeno društvena svijest bila čvrsto utemeljena u sadašnjem trenutku. Jedan od članova te grupe bio je i Mauricio Niketi (r. 1948) čija je sjajna nadrealistička pantomima „Ratataplan” (za Italijane ovo predstavlja onomatopeju zvuka doboša) pokupila 1979. godine veliki broj priznanja u Veneciji.

Nani Moreti (r. 1953) počinje svoju karijeru snimajući 8-milimetarske filmove. Njegov prvi uspjeh bio je 16-milimetarski film „Ecce bombo” (1978), parodija klasične italijanske komedije koja je, kao i filmovi samog Moretija, mnogo dugovala američkim nijemim komedijama, kao i satiričkom duhu Vudija Alena i Mela Bruksa.

Karlo Verdone (r. 1950) režira uspješne omnibus filmove sastavljene od skečeva na rimskom dijalektu, kao što su „Un sacco bello” (1980), „Bijelo, crveno i zelenkasto” (Bianco, rosso e Verdone, gdje rediteljevo prezime Verdone zamenjuje verde – zeleno, treću boju italijanske zastave, pored bijele i crvene, 1981), „Acqua esapone” (1983),

„I due carabinieri” (1985) i mnoge druge. Masimo Troizi (1953–1994), čiji je film „Ricomincio da tre” postigao veliki uspjeh 1981, snima niskobudžetne filmove na napuljskom dijalektu; on se takođe udružio s Robertom Beninjijem, komičarem koji koristi toskanski dijalekt, i snimio je film „Život je lijep” (La vitaebella, 1997).

Ova komedija, smještena u jedan nacistički koncentracioni logor, ubijedila je mnoge kritičare de je Beninji ozbiljan umjetnik koji je osvojio nekoliko Oskara i Nagradu žirija u Kanu. Kao i Niketi, Moreti i Verdone, Troizi ne samo da piše svoje scenarije i režira filmove već u njima i igra glavnu ulogu.

PIŠE:

DR RADOSLAV T. STANIŠIĆ

(NASTAVIĆE SE)