-Piše: DR RADOSLAV T. STANIŠIĆ

Bertolučijev kontroverzni film „Poslednji tango u Parizu“ (Ultimo tango a Parigi, 1972) jednostavniji je od filma „Konformista“, ali koristi, kao i njegov prethodnik, izražajnu paletu boja i iščašeni narativni stil da bi nas uveo u svijest čovjeka pometenog žalošću, u kojoj su se pomiješali seks, bol i smrt. Podjelu za epski film „Dvadeseti vijek“ (Novecento, 1976) – za koji se tvrdi da je najskuplji italijanski film svih vremena – čini niz međunarodnih zvijezda. Kroz priču o dvije porodice, jednoj bogatoj i drugoj siromašnoj, tokom prvih pedeset godina XX vijeka, film ispreda odu političkoj svijesti italijanske zemljoradničke klase. Godine 1987. Bertoluči je režirao vizuelno izuzetno bogat film „Poslednji kineski car“ (The Last Emperor), koji je osvojio brojne međunarodne nagrade, među kojima devet Oskara. Ova italijansko-kinesko-engleska koprodukcija o životu Pu Jia, poslednjeg kineskog cara, koju je sjajno snimio Vitorio Storaro, koštala je dvadeset pet miliona dolara i angažovala je nekih devetnaest hiljada statista.

MARKO BELOKIO

U Italiji su radili i drugi značajni reditelji kao Marko Belokio (r. 1939), Frančesko Rozi (1922–2015), Vitorio de Seta (1923–2011), Elio Petri (1929–1982) i Đila de Pontekorvo (1919–2006). Italija je bila šokirana 1965. godine neumoljivim Belokijevim filmom „Pesnice u džepu“ (I pugni in tasca), u kome mladi epileptičar svjesno odlučuje da pobije sve članove svoje bolesne buržoaske porodice. Svojim složenim i nepristojno smiješnim filmom La Cina e vicina (1967), Belokio ponovo direktno napada buržoaske vrijednosti i za to dijeli nagradu žirija u Veneciji s Godarovom „Kineskinjom“. Svojom adaptacijom Pirandelovog „Henrija IV“ (Enrico IV, 1984), Belokio se vraća temi svog dokumentarnog filma iz 1974. godine, „Razvežite ludake“ (Matil da slegare, koji je režirao zajedno sa Silvanom Agostijem, Sandrom Petraljom i Stefanom Rulijem) – zdravoj pameti onih koje je društvo označilo i zatvorilo kao ludake. U ovom filmu Marčelo Mastrojani sjajno igra plemića koga su oborili s konja u trenutku kada je odlazio na maskenbal – ta trauma kod njega stvara, naizgled, ubjeđenje da je on srednjovjekovni vladar Svetog rimskog carstva, te ga porodica izdvaja i on narednih dvadeset godina živi u kraljevskom sjaju porodičnog zamka. Poslije ovog filma Belokio je režirao film „Đavo u tijelu“ (II diavolo in corpo, 1986), erotsku i apolitičku adaptaciju romana Remona Radigea, koji je prije toga već dva puta bio ekranizovan.

Bivši Viskontijev i Antonionijev asistent, Frančesko Rozi, osamostalio se filmom „Salvatore Đulijano“ (Salvatore Giuliano, 1962), gotovo dokumentarnom pričom o karijeri stvarnog bandita i narodnog heroja poslijeratne Sicilije i o tome kako su ga umorile zvanične vlasti. Snimljen na Siciliji sa naturščicima – neprofesionalnim glumcima, film se odlikuje izuzetno eliptičnom narativnom strukturom koja se dvosmjerno kreće kroz vrijeme sa istom lakoćom kao i priča Bertolučijevog filma „Konformista“. Rozi se kasnijim radovima potvrdio kao izuzetno društveno angažovan reditelj i zakoniti naslednik neorealizma. Njegovo djelo „Ruke nad gradom“ (La mani sulla citta, 1963), snažan je politički film, snimljen na terenu kao dokumentarna priča o mešetarima nekretnina koji potkupljuju savremene gradske urbanističke vlasti.

Film „Laki Lučano“ (A proposito Lucky, 1973) pokušava da ukaže na vezu sicilijanske mafije i američkih gangstera s vladom, dok je film „Slavni leševi“ (Cadaveri eccelenti, 1976), klasično djelo o političkom ubistvu i spletkama, osvojio niz međunarodnih nagrada. Rozi je 1980. završio rad na četvorosatnom televizijskom filmu (koji je prikazivan i kao bioskopski film od dva i po sata), rađenom po knjizi Karla Levija iz 1945. godine, „Hrist se zaustavio u Eboliju“ (Cristo si e fermato a Eboli, 1979), u kojoj on iznosi svoja sjećanja na vrijeme političkog izgnanstva. Za ovim nagrađenim djelom slijedio je film „Hronika najavljene smrti“ (Cronaca di una morte annunciata, 1987), koji je postigao nevjerovatan uspjeh kod kritike. Ovu adaptaciju romana Gabrijela Garsije Markeza o ljubavi i smrti u uspavanom kolumbijskom gradiću na rijeci, negdje oko 1950. godine, sjajno je snimio na terenu stalni Rozijev direktor fotografije Paskvalino de Santis (1927–1996) novom usavršenom supertehnirama kamerom.


(NASTAVIĆE SE)

---