-PIŠE: DR RADOSLAV T. STANIŠIĆ

Njegov divni film Jevanđelje po Mateju (II vangelo secondo Matteo, 1964) jeste poludokumentarna rekonstrukcija Hristovog života od Blagovijesti do Vaskrsnuća koja implicitno razmatra vezu između marksističke dijalektike i hrišćanskog mita. Ovo strogo i ujedno sjajno djelo, snimljeno u stilu cinema verite s neprofesionalnim glumcima, kamerom Tonina deli Kolija (koji će nakon toga postati stalni Pazolinijev direktor fotografije), i danas stoji kao najdinamičnija verzija Jevanđelja koja je ikada snimljena. Tokom šezdesetih godina Pazolini se sve više okreće alegoriji i mitu. On je svoje djelo Ptičurine i ptičice (Uccellaccie uccellini, 1966) nazvao „ideo-komičnim” filmom o razvoju italijanskog marksizma. U filmu Kralj Edip (Edipore, 1967), koji je sniman na terenu u Maroku, Pazolini smješta Sofoklovu tragediju u primitivno okruženje koje liči na podsvjest i uokviruje je savremenim frojdovskim prologom i epilogom kako bi „projektovao psihologiju u mit”. Filmovima Teorema (1968) i Svinjac (Porcile, 1969), rađenim u mitsko-ideološkom maniru, Pazolini se nametnuo kao izuzetno značajan misaoni filmski umjetnik. Film Teorema, koji se odigrava u buržoaskoj sredini, mitska je alegorija koja izjednačava religijsko iskustvo sa seksom: biseksualna, vanzemaljska osoba posećuje jednu italijansku porodicu srednje klase i svojom tajanstvenom seksualnom privlačnošću dovodi je do rasula. Katolička crkva je bila zgrožena filmom Teorema, ali je Svinjac napravio korak dalje u napadu na religijsko i političko licemjerje buržoaske klase u Italiji. U filmu se naizmjenično prikazuju dvije divlje i grozne parabole o kapitalizmu – jedna o bandi srednjovjekovnih Ijudoždera koji žive u brdima i hrane se mesom zarobljenih putnika, a druga o bogatom zapadnonjemačkom privredniku koji se obogatio na Holokaustu i čiji ludi sin obožava seks sa svinjama. Na kraju filma lokalne policijske vlasti navode divlje pse da rastrgnu Ijudoždere a njemačkog mladića će pojesti njegove svinje.
Pošto je u Turskoj snimio nevjerovatnu verziju Euripidove Medeje (Medea, 1969), Pazolini napušta nadrealističku satiru kojom se bavio tokom šezdesetih godina i snima „trilogiju života”, kako ju je sam nazvao, adaptirajući tri najveće svjetske zbirke priča: Bokačov Dekameron (II decamerone, 1971), Čoserove Kanterberijske priče (I racconti di Canterbury, 1972) i Hiljadu i jednu noć (II fiore delle mille e una notte, 1974), koje je snimio na terenu u Italiji, Engleskoj i Iranu. Njegov poslednji film, Salo ili 120 dana Sodome (Sald o le centoventi giornate di Sodoma, 1975), rađen je prema čudnom pornografskom djelu Markiza de Sada, koje je Pazolini premjestio u moderno vrijeme, u italijansku republiku uspostavljenu tokom poslednjih dana fašističke vlasti. Najveće dostignuće Pazolinija, značajnog teoretičara filma koji je ostavio iza sebe brojne objavljene eseje, i sjajnog reditelja, jeste intelektualno filmsko djelo u kome metafora, mit i narativna forma služe materijalističkoj ideologiji. Imajući u vidu njegovo gledanje na Ijudsku vrstu kao na „svinjac“, tužna je ironija da je njegova karijera presječena u jesen 1975, kada ga je ubio mladi razbojnik koji je tvrdio da ga je reditelj seksualno napastvovao.

BERNARDO BERTOLUČI

Pazolinijev asistent na snimanju filma Prosjak, Bernardo Bertoluči (r. 1940), bio je na putu da postane najznačajniji novi reditelj koji se pojavio u italijanskoj kinematografiji šezdesetih godina prošlog vijeka. Bertoluči je sa samo dvadeset godina snimio po Pazolinijevom scenariju film La commaresecca (1962), koji je izuzetno dobro primljen na Venecijanskom festivalu. Film na dokumentarni način prikazuje snimljenu istragu smrti jedne prostitutke. Međutim, on će skrenuti pažnju međunarodne javnosti tek filmom Prije revolucije (Prima della rivoluzione, 1964). Ovaj inteligentni i vizuelno složeni film govori o nesposobnosti jednog mladića da se otrgne od buržoaskih vrijednosti i prigrli marksističke ideale.
Film Konformista (II conformist, 1970), rađen po romanu Alberta Moravije, istražuje psihologiju mladića koga su italijanski fašisti unajmili da ubije svog bivšeg profesora u Francuskoj i gradi izuzetnu jednačinu u kojoj su na jednoj strani seksualna pometnja i društvena dekadencija, a na drugoj autoritativna ličnost.

(NASTAVIĆE SE)

---