-Piše: Milica Kralj

Risto Ratković, pjesnik i pisac „Nevidboga“, smijao se lijepim smijehom. I taj osmijeh ga je proljepšavao. To je bio radostan, djetinji osmijeh. Osmijeh presrećnog čovjeka. Osmijeh koji se pamti. Jer osvaja. I žene je osvajao. Umro je u teškoj oskudici. Puki siromah.
Na sahrani na Novom Beogradu, pesnik Slobodan Marković pokušao je da pokojniku u sanduk uturi bocu pića. Za spokojniji put u vječnost. Očajan, ogorčen, pijan, vikao je na zaprepašćenje ukopnika: „Alal ti vera, Risto! Alal ti vera, što si umro na vreme!“ Ovako o buntovnom činu pesnika Slobodana Markovića i prezrivom šamaru književnoj bratiji koja se baš i nije trudila da olakša tegobno sirotovanje Ratkovića piše Branko V. Radičević.
U autobiografskoj bilješci u časopisu „Večnost“ 1926. Ratković je zapisao: RISTO RATKOVIĆ – star 21–23 g, rođen u Bijelom Polju (3. septembar 1903, Sandžak), u trgovačkoj kući. U prvom razredu osnovne škole zaljubio se i napisao ljubavno pismo u stihovima. Rano dečaštvo proveo u fanatičnoj pobožnosti. Tada je iz crkve ukrao jednu ikonu i spremao se za ubistvo. U četrnaestoj godini otputovao u Tirol, gde je u katoličkom inetrnatu usadio u sebe strahovitu mržnju prema katoličkoj, a malo posle i prema svakoj crkvi. Od svoje petnaeste godine često prisustvovao umiranjima. Do pretposlednjeg razreda gimnazije prezirao sve stihove, čitao samo prozu, najviše rusku. 1923. upisao se na beogradski Univerzitet. I pored svih stvarnih teškoća, prati literaturu, ali je uvek radije otišao na sastanak s nekom kuvaricom nego s književnikom. Prezire izmirenja. Živi vrlo diskretno i metafizički slobodno. Neverovatno sentimentalan i abnormalno senzibilan. Apstraktno svirep, u stvari antisadista. Mržnja u njemu može da se transformira, al` nikad leš da postane. Zaboravio je u osetljivosti i vreme kad je legao u postelju i ustajao bez psovke. Ima vanredno pamćenje miris, slika se seća samo podsvesno. Poznaje dobro bolnice, predgrađa i aps, interesuje ga kriminalistika i mnogo voli Frojda. Fizički dosta slab, ali ne postoji pogled koji njegove oči ne bi mogle izdržati. Uvek je gotov da umetnost odbaci radi nečeg višeg.“
Pa ipak nije odbacio umjetnost za koju je govorio da je „neizlječiva metafizička bolest“.
U Beograd je, nakon završene gimnazije u Novom Pazaru, došao 1923. i upisao se na Filozofski fakultet. U periodu od 1927 do 1931. radio je u Ministarstvu prosvete i, na preporuku Ive Andrića u Ministarstvu inostranih dela (u diplomatskim predstavništima službovao u Moskvi, Parizu i Egiptu, gdje je proveo sedam godina, od 1938. do 1945).
Po završetku rata, vratio se u zemlju kao težak srčani bolesnik, ne vodeći računa o svom zdravlju, nemoćan i nesposoban da se izbori sa svagdanjom bijedom, umirao je dan za danom.
Intimna drama – ljubav prema mrtvoj dragoj, svojoj rano preminuloj ženi, inspirisala ga je da napiše najljepše pjesme: Bivši anđeli,Ponoć mene, Ikona, Mrtve rukavice (nerazmrsivo povesmo sna i jave, fantazmagorični snevni preplet).
Kao nadrealista, iako su kritičari njegov umjetnički postupak okarakterisali „kao romantični realizam“, san je smatrao izuzetno važnim poetskim elementom. Njegovo geslo glasilo je: Snom silovati stvarnost. Otuda je svaku pjesmu prevodio u stanje sna, u podsvijest, da njen konačni odsanjani oblik izgradi od neuhvatljive snovidne materije, od lelujavih značenja riječi.
Prostor uklete samoće čijim se tamnim linijama kretao, zaogrnut vjerom bezvjernika – vjerom u nenadmašnu moć poezije snevnog, pod budnim okom umnoženih sjenki (od zavičajnih spomena i sjeni mrtvaca), nastanio je ovaj autentični pjesnik drhtavim metaforičnim dodirima rukavice na ruci bivšeg anđela.
U pogovoru knjige „Ponoć mene“ kaže se da je Ratković „poslednje dane provodio u Mlatišuminoj ulici s mačkama sa kojima je dijelio porciju čvaraka, njegov dnevni obrok hrane, i da je osim toga uzimao još samo alkohol“.
Svi koji su dolazili u neposredan kontaktakt s Ratkovićem poslednjih godina pred njegovu smrt postajali su na neki način pokorni pred njegovim bolom, pred njegovom neumitnom ćutnjom koja je imala nešto od filosofske istočnjačke mudosti i fatalizma. Plašeći se svega ogromnog, a najpre, ogromnog oka okeanskog, tako je, u tišini, završio život jedan sudbinski pjesnik.

(NASTAVIĆE SE)

---