-Piše: DR RADOSLAV T. STANIŠIĆ

Dugometražni film, proizvoljno definisan u ono vrijeme kao bilo koji film u trajanju od četiri ili više rolni, postao je ugledniji u očima srednje klase jer je predstavljao format analogan formatu pozorišnih predstava i bio pogodan za adaptacije romana i pozorišnih komada po ukusu građanske srednje klase. Produkcione kompanije tokom prve decenije XX vijeka sebe su smatrale proizvođačima jeftine zabave za uglavnom neobrazovanu masovnu publiku, a MPPC je strogo sistematizovao takvo shvatanje filmskog stvaralaštva tokom svoje petogodišnje dominacije industrijom. Publika koja je željela nešto više od kratkih i jednostavnih akcionih priča ili komedija nije to mogla da nađe na platnu, pa je ostajala kod kuće uz knjigu ili išla u pozorište, a njeno odsustvo je osjećao mali, ali rastući, broj filmskih stvaralaca unutar postojećeg sistema – najviše D. V. Grifit – koji su počeli da smatraju ovaj medij ozbiljnim načinom izražavanja. Nastanak dugometražnog filma je, međutim, stvorio mogućnost kreiranja komplikovanijih igranih filmova i ponudio filmskim stvaraocima formu primjerenu ozbiljnom umjetničkom radu. Dugometražni filmovi su, takođe, postavili novi viši kriterijum kvaliteta produkcije, kao ranije u pogledu njenog kvantiteta, postavljajući više standarde vjerodostojnosti filma. Duži filmovi su morali da budu pravljeni polako, uz veće budžete i s više pažnje nego jednorolni ili dvorolni, a kada je javnost prihvatila dugometražne filmove, visoki tehnički standardi i složenije vrijednosti proizvodnje su postali nova žarišta konkurentske borbe unutar same filmske industrije. Da bi se uskladila s novim filmovima i njihovom novom publikom, nova vrsta bioskopskih sala je nicala širom zemlje: prva te vrste je bila sala Strand, s tri hiljade i tri stotine sjedišta, koju je 1914. otvorio Mičel H. Mark u srcu pozorišnog Brodveja na Menhetnu. To više nisu bile sale s platnom u izlogu, s podovima prekrivenim strugotinom i s tvrdim stolicama; među prvim novim salama su bile prostrane, udobne i elegantno opremljene „palate snova“ kojima su već početkom dvadesetih godina XX vijeka upravljali veliki holivudski studiji. Sala Strand je, na primjer, imala dva sprata visok enterijer u pozlati i mermeru, ukrašen tapiserijama i kristalnim lusterima, s debelim plišanim tepisima, brojnim foajeima, sa orkestrom od trideset članova i monumentalnim Vurlicer orguljama – sve to po za ono vrijeme skupoj cijeni ulaznice od dvadeset pet centi. Pošto su bile tako luksuzne, te kuće su zahtijevale redovno prikazivanje dugometražnih filmova radi privlačenja što brojnije publike koja je plaćala ulaznice po višim cijenama, pa je tako do 1916. bilo više od dvadeset jedne hiljade takvih novih ili preuređenih bioskopskih sala širom zemlje. Njihova pojava je označila kraj ere niklodeona i početak sistema holivudskih studija. Namera MPPC da monopolizuje filmsku industriju preuzimanjem patenata i izdavanjem licenci na patente bila je zasnovana na Edisonovom iskustvu s fonografom, ali MPPC nije predvidio nesvakidašnju promjenljivost tržišta pokretnih slika, a naročito ni široko rasprostranjen otpor nezavisnih filmskih stvaralaca s kojim se suočio i izuzetan potencijal dugometražnog filma. Još jedna stvar koju je Patents kompani pogrešno procijenila je snaga tržišne strategije koja će kasnije biti opštepoznata kao „sistem filmskih zvijezda/star-sistem“. Pozajmljen od pozorišne industrije, taj sistem podrazumijeva stvaranje publiciteta oko ključnih glumaca, „zvijezda“, i upravljanje njime radi podsticanja tražnje za njihovim filmovima. U početku su se producenti MPPC pribojavali da će,ako upotrijebe prava imena svojih glumaca, glumica i reditelja na uvodnoj špici ili na plakatu, ovi to odmah iskoristiti kao argument da zahtijevaju veće plate. Tako su godinama prvi popularni glumci bili publici poznati samo po imenima uloga koje su glumili – Meri Pikford je bila Mala Meri; ili po kompanijama u čijim su se filmovima pojavljivali – Florens Lorens bila je Biografova djevojka, mada su proizvođači bili neprestano zasipani zahtjevima za informacijama o njihovim vodećim glumcima.


(NASTAVIĆE SE)