-PRIREDIO: MILADIN VELjKOVIĆ

U cjelini sagledano, knežević Mihailo je po svim svjedočenjima savremenika bio izrazito pa metan, i vrlo brzo je učio. Jedan od primjera je bo ravak dr Karla Paceka u Kragujevcu 1834. godine, kada je doktora vidio da igra šah ostao je i gledao sa strane da shvati igru. Potom ga je mali knez molio da ga nauči da igra i „zaista brzo nauči tu tešku zabavku onoliko, koliko se u tim godinama naučiti moglo”. Volio je više da uči iz govora, pričanja, slušanja, nego da čita knjige. Volio je da jaše konje, skače, trči, mačuje se, gađa iz puške, znao je kao dijete da se odlično orijentiše u nepo znatoj šumi ili varoši. Jedino nije dobro znao da pliva, „niti je ladnu vodu begenisao”. Manja beg je u djetinjstvu bio više praktičan, nego dijete za teoriju i apstrakciju.

Od 1835. godine u međunarodnom položaju Srbije počinje novi period. „Uspostavljanjem” diplomat skih odnosa sa velikim silama i otvaranjem konzulata u Beogradu (1836–1838), Srbija je neposredno uvučena u diplomatsku radnju oko rešenja istočnog pitanja. Međutim, Kneževina nije bila pripre mljena za ovako nešto. Naravno da prelazak sa užeg, srpsko-turskog na širi, opšteevropski diplo matski interes nije mogao da se ostvari bez većih posledica. Knez je pokušao da ojača autonomnost Srbije zamjenom ruskog protektorata opšteevrop skim, ali u tome nije uspio. Englesko-rusko rival stvo za učvršćivanje uticaja u Srbiji isticalo se u spoljnopolitičkim odnosima Srbije sa velikim silama. Stefan Stefanović Tenka u svojoj „Ispo vijesti” govori: „Dovoljno je to (...) što se je knjaz odbacio bio od Rusa i prilepio Englezima, koji su ga raznim obećavanjem varali i zbog toga Rusi su jako bili omrzli na njega”. Austrija i Engleska su bile saglasne da treba zaustaviti ruski uticaj na Dunavu, ali Austrija istovremeno nije podnosila širenje engleskog prodora u Tursku i Srbiju. Inte resovanje velikih sila za Srbiju je tako neviđeno poraslo nakon dolaska engleskog konzula Hodžesa u Beograd. Riješena da potisne Rusiju iz Turske poslije 1833. godine, Engleska je usmjerila svoje napore u dva pravca – političkom i trgovačkom. Engle sko-rusko rivalstvo u Srbiji najbolje se vidjelo u ustavnoj krizi. Napušten od Rusije, a pritisnut od opozicije, knez Miloš je u Hodžesovom dolasku u Srbiju vidio „dar sa neba”. Međutim, engleska po litika je proizvela samo življe dejstvo Rusije. U jednom pismu Palmerstonu, Hodžes ističe „kako se ne treba varati, i kako sa vrlo malenim izuzet kom svi ljudi od upliva u Srbiji pripadaju svojim simpatijama Rusiji”. Ogroman uticaj u Beogradu počinje da igra ruski konzul Vaščenko. Rešenje ustavnog pitanja na Porti i donošenje tzv. „Turskog ustava”, otrijeznilo je kneza Miloša, koji je uvidio svoje greške, ali sada suviše kasno. Ustav iz 1838. godine donio je pobjedu Rusiji i opoziciji, a poraz Engleskoj i knezu. Na pomolu su bile nove promjene.

Nakon donošenja Hatišerifa iz 1838. godi ne (Turskog ustava) bilo je jasno da su dani kneza Miloša na prestolu Srbije odbrojani. Knez nije mogao, a ni htio, da vlada po ograničenjima nje gove vlasti koje je propisivao pomenuti akt, te je najprije pokušao da uništi opoziciju odlaskom iz zemlje 29. aprila 1839. godine. Namjeravao je da se u Srbiju ne vraća dok se spor sa Savjetom ne riješi u njegovu korist. Međutim, knežev odlazak ne samo da nije doprinio rešavanju sukoba u njegovu korist, već je pokazao svu njegovu nemoć. Knez Miloš se iz Zemuna vratio u Beograd 3. maja, rije šen da pokuša još jedan, očajnički, korak da se oslobodi opozicije. Bio je to pokušaj da pobuni garnizonsku vojsku i ostatak pristalica u zemlji uz pomoć svog brata Jovana. Buna ne samo da nije uspjela, već je pokazala da je knez napušten od svo jih najbližih saradnika, ali i odvojen od naroda. [...]

Jedino rješenje bila je abdikacija. Već napisanu ostavku, koju su podnijeli skupšinski deputati na čelu sa mitropolitom Petrom, savjetnicima i ministrima, u kneževo ime potpisao je njegov mlađi sin Mihailo u 10 časova 13. juna 1839. godine. Kako mu nije dozvoljeno da pređe u Austriju, knez Miloš je donio odluku da otputuje u Vlašku. Zajedno sa mlađim sinom Mihailom, napustio je Srbiju 15. juna.


(KRAJ)

---