-PIŠE: BUDO SIMONOVIĆ

Želja da napišem knjigu o Arsu Jovanoviću, kako rekoh, nije me napustila ni kad sam zbog toga preživio sve te torture u Beogradu mnogo godina kasnije, kad je služba vojne bezbjednosti otkrila šta radim – zapisao je Ivo Matović. – Monografija pod naslovom „Vojskovođa sa oreolom mučenika“, nakon mnogih peripetija, ipak će ugledati svijetlo dana, ali tek početkom trećeg milenijuma, kad su sa političke, vlastodržačke i životne pozornice otišli mnogi protivnici Arsa Jovanovića, oni koji su mu, po svemu sudeći, poradili o glavi i kojima nikako nije išlo u prilog da se ova velika enigma objelodani i razjasni.

Veoma opširna i dokumentovana publikacija na 870 strana većeg formata, dočekana je sa izuzetnim zanimanjem, koje je naročito poraslo poslije predstavljanja knjige u Beogradu i Podgorici, u centralnim domovima Vojske Srbije i Crne Gore, kao i u Vršcu, za koji je, navodno, vezan Arsov životni kraj.

Po zvaničnoj verziji, da podsjetimo, Arso Jovanović je ubijen na graničnoj jugoslovenko-rumunskoj međi u blizini Vršca, u avgustu 1948. godine, pri pokušaju da zajedno sa generalom Brankom – Kađom Petričevićem i pukovnikom Vladom Dapčevićem prebjegne u Rumuniju. Oni su, navodno, u mrkloj, kišovitoj noći naletjeli na „mrtvu stražu“ pogranične milicije, koja je zapucala bez upozorenja.

Poginuo je general Jovanović i jedan mještanin, vodič grupe, a Petričević i Dapčević su se povukli. Petričević se vratio u Beograd, predao se i ispričao šta se desilo, a koji dan kasnije je uhapšen i Dapčević, koji je pokušao da se domogne Subotice i tu negdje nekako prebjegne preko granice.

Na suđenju koje je uslijedilo tek u junu 1950. godine, i Petričević i Dapčević su saglasno ponovili ovu verziju, baš kao i nekoliko svjedoka, s tim što je bilo razlike – što ističe i Ivo Matović u svojoj knjizi – oko toga iz kojeg oružja je pucano na njih i koliko je metaka ispaljeno. I Dapčević i Petričević su osuđeni na po 20 godina robije i nikada ni kasnije nijesu porekli ono što su ispričali na sudu – Vlado Dapčević je čak i više od pola vijeka kasnije, februara 1999. godine, u jednom intervjuu kazao „da ne odustaje ni od jednog slova“.

Sumnjajući u tu priču, Ivo Matović je nakon dugogodišnjeg svestranog istraživanja, intervjuisanja mnogih koji bi nešto mogli znati ili su tvrdili da znaju, od najistaknutijih rukovodilaca onoga vremena i saboraca Arsa Jovanovića – pored ostalih, i Aleksandra Rankovića, Milovana Đilasa, Koče Popovića, Peka Dapčevića... – do običnih ljudi, oficira i podoficija, milicionera, graničara i njihovih pretpostavljenih, došao do čak 29 različitih verzija likvidacije Arsa Jovanovića. U svim tim pričama se ponavlja da to nije moglo da se učini bez znanja i saglasnosti čelnog čovjeka, Josipa Broza Tita, a kao „izvođači“ se najčešće spominju Svetislav – Ćećo Stefanović, zamjenik tadašnjeg jugoslovenskog ministra unutrašnjih poslova Aleksandra Rankovića, i general Jefto Šašić, načelnik Uprave KOS-a, svemoćne vojne kontraobavještajne službe.

Kad sam jednom, po objavljivanju knjige, upitao Iva Matovića, koja je od svih tih silnih verzija likvidacije Arsa Jovanovića najbliža istini, slegao je ramenima i kazao da poslije svega nije siguran šta je od toga istina a šta plod mašte ili pokušaja pranja i popravljanja sopstvenih biografija, pokušaj prikrivanja sopstvenih grehova i prebacivanja krivice na druge. U samoj knjizi je, međutim, bio određeniji i nedvosmisleno ustvrdio da je Arso Jovanović sa životne pozornice uklonjen po naređenju i želji njegovog vrhovnog komandanta Tita.


Sutra: TITO JE NAREDIO LIKVIDACIJU?


Dukljan Vukotić nije se odrekao kumstva

Po jednoj od nebrojenih verzija, Arso Jovanović, Branko Petričević i Vlado Dapčević su bili naumili da se tenkom prebace preko rumunske granice, a „vozilo“ je trebalo da im obezbijedi pukovnik Dukljan Vukotić, Arsov kum, komšija i plemenik iz Pipera, u tom času načelnik Tenkovskog učilišta u Vršcu. Plan je, međutim, promijenjen jer se Vukotić tih dana nalazio na odmoru u Crnoj Gori, odnosno u svojoj tazbini u Kolašinu. Kad je Petričević nakon hapšenja otkrio i taj dio plana, oficiri Udbe i KOS-a su banuli u Kolašin, našli Vukotića i kazali mu šta se desilo sa njegovim kumom. On rekao da mu je veoma žao kuma i da se on, bez obzira na sve, ne može i neće odreći tog kumstva. Vukotić se, ni nakon sedam godina teške robije nije odrekao kuma i kumstva...

---