-PRIREDIO: MILADIN VELjKOVIĆ

Donoseći Ustav 1869. godine namjesnici su umanjili Milanova vladarska prava u odnosu na prava koja je, recimo, imao knez Mihailo, njegov stric i prethodnik na prestolu. Ipak, i sa takvim ustavnim ograničenjima, on je tokom 1873/74. godine počeo sebe doživljavati kao odraslog, zrelog vladara i kao odraslog čovjeka – spremnog i za ženidbu.

Iako su postojali pregovori s ruskim dvorom da se oženi kakvom ruskom princezom, srpski knez se 17. oktobra 1875. godine vjenčao sa Natalijom Petrovnom Keško (Firenca, 1859 – Pariz, 1941), koju je upoznao u Beču preko svog rođaka Aleksandra Konstantinovića (1848–1930), a po svoj prilici po preporuci i savjetu svoje majke. Vjenčanje je obavljeno u Sabornoj crkvi u Beogradu. Iako nije bila princeza, nova srpska kneginja je poticala iz dobrostojeće porodice u Besarabiji (posjedi njenih roditelja najvećim dijelom bili su grupisani oko mjesta Zvorište), u srodstvu s mnogim poznatim i značajnim porodicama u Moldaviji. Majka (Pulherija, rođ. Sturca) joj je bila Rumunka, a otac ruski pukovnik Petar Ivanović Keško, pa je kao upola Ruskinja djelimično zadovoljavala dotadašnju ambiciju srpskog kneza. Sama Natalija se smatrala čistom Ruskinjom i to je više puta – i dok je živjela u Srbiji – naročito isticala. Što je mnogo važnije, mladenci su se od prvog susreta zaljubili, smatrajući svoje poznanstvo i budući brak sudbinski („čarobnim snovima“ i „proročanstvima“) predodređenim kao nešto izuzetno srećno. Pošto je svadba obavljena u jeku priprema za rat s Turskom zbog Hercegovačkog ustanka (1875), oko čega je knez veoma oklijevao, javnost je knezu, u šali, počela da prebacuje da „više voli Nataliju nego 'bataliju'“. Ipak, srpski narod je brzo prihvatio i zavolio mladu i lijepu kneginju (buduću prvu kraljicu) i u godinama kad je razvod braka bio na vidiku, a i kasnije, držao je stranu isključivo njoj, a ne Milanu; ostala je u toploj uspomeni srpskog naroda kao „kraljica Natalija“, nešto uzvišeno i aristokratski časno, po kojoj su mnoga ženska djeca u Srbiji dobila ime. Prvih nekoliko godina na dvoru su vladale harmonija i ljubav, koju je, čini se, knez Milan cijelog života tražio. – Oboje mladi, oboje lijepi, oboje zdravi, oboje lijepo nakićeni – divan par ljudi“, zapisao je Milan Đ. Milićević poslije jedne posjete dvoru. Lj. Kaljeviću su knez i kneginja u tom periodu izgledali „kao djeca, koja ne umiju da sakriju svoja osjećanja“. Idućeg ljeta, 14. avgusta 1876. godine, knez i kneginja su dobili prestolonasljednika, kome su dali ime Aleksandar, po ruskom caru. Dvije godine kasnije, 14. septembra 1878. godine dobili su i drugog sina, Sergeja, na čijem imenu je opet insistirala kneginja, a knez popustio. Međutim, Sergej je umro poslije samo pet dana, 19. septembra. Prijatelji dinastije uplašili su se zbog činjenice što vladarska porodica „visi“ na jednom djetetu, ali poslije neuspjele trudnoće 1880. godine, „kneginja nije više htjela da rađa“, zbog čega su počeli njeni prvi sukobi s knezom i prva udaljavanja. Poslije prvih udaljavanja, došlo je i do prvih iskaza nepoštovanja; kada je kneginja, u prolazu kroz dvor, upitala ministra Čedu Mijatovića o čemu razgovara s knezom, a on joj odgovorio da raspravljaju o obrazovanju, glasno je, pred okupljenim gostima, rekla: „Onda Vas zaista žalim, jer razgovarate o obrazovanju sa čovjekom koji ga nema“. Poslije te uvrede (i još nekoliko sličnih), početkom osamdesetih godina 19. vijeka, Milan i Natalija, roditelji prestolonasljednika Aleksandra, samo su još u tom svojstvu imali zajedničke teme i razgovore. Milan je intimu počeo da dijeli s drugim ženama, a 1888. godine njihov brak je i zvanično razveden. Već iduće, 1889. godine, Milan je dobio vanbračnog sina Đorđa sa izvjesnom Artemizom Hristić (1855–1929). Iste godine je abdicirao u korist svog zakonitog sina i prestonasljednika Aleksandra Obrenovića V (1876–1903) i tada je prvi put napustio Srbiju s namjerom da se nikada ne vrati. Obećanje nije održao.

Milan Obrenović je kao knez predvodio Srbiju u dva rata („knez koji nije bio ratoboran nimalo“), oba s Turskom (1876–1878), a kao kralj („veoma ratoboran“) vodio je jedan rat, protiv Bugarske (1885).


(NASTAVIĆE SE)