-PIŠE: NEDJELjKO SAMARDžIĆ

„Novi Fremdenblat“, isti list koji je nedavno Krivošijane nazivao pustaijama, kanibalima i lopovima, sada cvili i donosi tužnu vijest iz Kotora:

„20. novembra pred veče, na veliko iznenađenje stanovništva i kotorskog garnizona, stiže vrhovni štab u Kotor. Bio je to najužasniji dan i čas koji sam doživio. Kao da se svo prokletstvo svijeta spustilo na naše duše! Svi se pitamo šta je sa krvavim maršom od Risna do Dragalja postignuto? Zašto je uopšte bio preduzet i sa kojim ciljem? Čudimo se da nema nijednog ranjenog ili zarobljenog ustaše!? Gdje su ostale naše jedinice? Niko ništa ne saopštava, na sva postavljena pitanja nije odgovoreno. Glavni štab se uputio u zgradu garnizona bez i jedne riječi objašnjenja...“

„U tom pohodu austrijska vojska je imala oko 1.700 mrtvih i ranjenih oficira i vojnika. Preostali živi, pocrnjelog lica od puščanog praha, jedva su se držali na nogama. Austrijska armija bila je sasvim demoralizovana. Vojska je pala duhom! Oficiri su izjavljivali da vojnici boluju od sindroma „krivošijskog straha“.

Koliko je oduševljenja i tekstova hvale za uspjeh Krivošijana u trećoj ofanzivi izrekla slovenska štampa moglo bi se napisati stotine stranica. Odjek ustaničke pobjede i nezapamćenog poraza, za to doba moderno opremljene vojske, obišao je Evropu bezbroj puta. Čak oni koji su u početku bili skeptični, te odvraćali Bokelje od zla koje ih može snaći ukoliko se okreću protiv cara, pisali su veličanstvene ode, preuveličavali pojedine primjere herojstva i proizvodili idole slobode na porobljenom Balkanu. Strana štampa koja je do juče šačicu ustanika smatrala za divljake i razbojnike okreće list i sa zavišću piše o hrabrosti, vještini i strategiji vođenja rata.

„Kad se Boka ne uplaši Vagnerovih vješala, Vagnerovog vandalizma, kad sve zločine nesrećne uprave dalmatinske Krivošijani osvetiše – neka im je na vjekove slava.“

„...Ali je u Krivošijama austriska vojska zaglavila i doživela nezapamćen poraz; istini za volju treba priznati da su slavu Boke tada skovali Krivošije. Pa čak i u izveštajima svetske štampe i docnijih knjiga više se govori o Krivošijama nego o Boki... Jer Krivošiski ustanak postao je pojam u svetskoj publicistici i u srpskoj istoriografiji.“

„... Uvideti je mogao dakle general Auersperg, da mu osim sviju vojnih škola, akademija i raznih inštituta, još treba dobro i mlogo vremena študirati vojenu školu Krivošijana. Prazna teorija bečkih „kulturtregera“ obnažena je i surgunisana petstogodišnjom praksom gorskih sokolova. U neprestalnoj borbi kroz vekove za slobodu sa azijatskim varvarom i prastarim dindušmaninom srpskim, očvrsla je gorštaku mišica i junačko srce u nedrima, koje i pred drugim „đetićima“ klonulo i malaksalo nije, a ne ispred onih, koji se gotovo svagda sa pognutim glavama sa bojnog polja vraćaju pored sviju svojih na stotine novih planova, taktike i ostraguša!“

„...Krivošijski ustanici protiv moćne habzburške imperije svojevremeno su se prepričavali u svim političkim krugovima Evrope, pronijeli su ime Krivošija širom svijeta, a među Južnim Slovenima izazvali oduševljenje i potkrijepili vjeru u oslobođenje...“

„...Za takav ishod istrajne, ogorčene, odista epske borbe one sjajne plejade narodnih preporoditelja u Dalmaciji, šezdesetih godina prošlog veka, večita zasluga pripada bokeljskim, a naročito krivošijskim ustanicima, pred čijim prokušanim i proslavljenim junaštvom, pred čijim je nacionalnim zdravljem i nacionalnim ponosom, onako zastiđena i ponižena, onda ustuknula silna i gorda Austrija...“


(KRAJ)

---