-PRIREDIO: MILADIN VELjKOVIĆ

Poslije Miloševe smrti, knez Mihailo je postao tutor (staratelj) Miloševom jedincu Milanu (tačnije, od 1863. godine), koji nije rođen kao prestolonaslednik. Međutim, zbog činjenice da knez Mihailo nije imao zakonitih muških naslednika, ispostavilo se da su prva dva kralja Kraljevine Srbije, Milan i njegov sin Aleksandar bili direktni muški potomci, unuk i praunuk, Jevrema i Tomanije Obrenović (1796-1881). I nije nevažno da je obojici kraljeva, i ocu i sinu, pošto su obojica odgajani bez roditeljske brige i pažnje „pomajka” ili „stara majka” stigla da bude upravo „gospođa Tomanija”, rođena kao Bogićević, u vojvodskoj porodici iz Loznice.

Milan je porodično imanje svoga oca i djede u Vlaškoj posjećivao kao dijete (prije povratka Obrenovića u Srbiju, 1859. godine), tako da mu je sjećanje na Manasiju iz tog perioda ostalo ili sasvim blijedo ili sasvim iščezlo. Tada je on živio u Jašiju, prestonici Moldavije, rodnom gradu svoje majke i mjestu službovanja pukovnika Aleksandra Kuze, prije Kuzinog proglašenja za kneza i preseljenja u Bukurešt, 1859. godine. Za knezom Kuzom u Bukurešt su se preselili i petogodišnji Milan i njegova majka Marija. Pošto su mu djed Jevrem (1856) i otac Miloš (1861) umrli veoma rano, brigu o njemu vodila je sve vrijeme majka, koja se na rumunskom dvoru, zbog ljubavi sa knezom, ponašala kao u svojoj kući. Ali, Milan se na istom dvoru osjećao kao pastorče, sasvim zapušteno, gladno i najviše u druženju sa djecom običnog svijeta na ulicama rumunske prestonice. Kada je kasnije poslat na školovanje u Pariz, njegovi vaspitači su prvo primijetili da je „ogromno oblaporan”, a u pogledu „moralnog vaspitanja ostavljen sam sebi”. Obično se uzima podatak da ga je kad je napunio devet godina (1863) knez Mihailo „uzeo od majke” i poslao na vaspitavanje i školovanje u Pariz, a da je u „jedan pariski Licej” upisan tek 1867. godine. Milanovi memoari kažu da je on ostao u Bukureštu sve do 1866. godine, kada je knez Kuza oboren s vlasti i prognan iz zemlje, srećan što nije osuđen na smrt. Tada je prognana i Marija Obrenović, kao najozloglašenija osoba poslije samog kneza. U prevratu je jednu od glavnih uloga odigrao general Roseti, rođeni brat Kuzine vjenčane supruge Helene Roseti. Loš glas o Mariji stigao je i do kneza Mihaila, tako da je on – iako je sa sobom vodila 12-godišnjeg Milana – nije pružio gostoprimstvo, niti dozvolio prelazak u Beograd čak ni prilikom njenog kraćeg zadržavanja u Zemunu, prilikom bjekstva iz Rumunije. Prije toga, knez Mihailo je bio u dobrim odnosima s knezom Kuzom, a obojica su nastojali da zadrže podšku francuskog cara Napoleona III. Dvije godine ranije, u junu 1864. godine, knezu Mihailu su njegovi agenti, naročito zbog toga poslati iz Beograda, u povjerljivom izvještaju – sličnom izvještajima koje je, doduše, već dobijao preko našeg diplomatskog predstavništva u Bukureštu – najozbiljnije predočili situaciju na Kuzinom dvoru, s posebnim osvrtom na atmosferu u kojoj se nalazi njegov sinovac. Međutim, „knez Kuza je bio u punoj milosti Napoleonovoj, koju je i Mihailo nastojao da pridobije, te stoga nije htio da preduzima ništa što bi knezu Kuzi moglo postati neprijatno. A da je kneginju Mariju Obrenović prinudio da se iz Bukurešta vrati u Srbiju, otud bi vjerovatno nastala ozbiljna zavada između Bukurešta i Beograda. Kuza je nakon uspješnog državnog udara od 6. februara osjećao da je na vrhuncu moći, a uživao je i Napoleonovu naklonost i prijateljstvo. Knez Mihailo stoga nije ni prstom mrdnuo. Pustio je da na dvoru u Bukureštu stvari teku svojim tokom. Mladi Milan je i dalje morao da nosi svoj teški krst”. U novonastaloj situaciji, knez Mihailo nije udovoljio navodnoj želji svog sinovca da pređe iz Zemuna i da se konačno nastani u njegovom domu, „koji je i njegov dom”, ali je uspio da ga otrgne od majke i pošalje u Pariz. Tamo je za vaspitača našao čuvenog profesora Ijea (Huet), koji je ranije predavao na Univerzitetu u Ganu (Belgija), poznatog i kao književnika „vrlo prosvećenog i moralnog čovjeka”. On je postao „jedini čovjek možda koga je on (Milan) u svome vijeku poštovao i koga se bojao”. Kada je dvije godine kasnije došao u Srbiju, sa njim je doputovao i profesor Fransoa Ije.


(NASTAVIĆE SE)