-Priredio: Miladin Veljković

U patrijarhovom dvoru priređen je svečani ručak. Slično se ponovilo i kod jerusalimskog patrijarha Atanasije, koji je kneza obdario drvenim krstom srebrom okovanim i pismom, naslovljenim srpskom narodu, blagoslovio vladara i dušu njegovu „čelovečeskoljubivu“, zbog poklona od hiljadu kesa. U vrijeme dok je knez obilazio patrijarhe, jašući Kulaša, pravoslavni živalj ga je pozdravljao uzvikom: „Evo anđela našeg“!

Neka vrsta programa kneževa boravka u Stambolu je postojala, ali nije nam u potpunosti poznata. Srpski izvor bilježi da je knez Miloš Obrenović narednih pet dana (30. avgust – 3. septembar) obilazio znamenitosti osmanske prestonice, a potom je posjećivao sultanove i Portine vezire, odnosno ministre. Svi su priređivali gozbe radi čašćavanja srpskog vladara, bilježi Aleksa Simić. Pouzdaniji su podaci osmanske administracije, koji djelimice ispravljaju i dopunjavaju srpske hroničare. Bosforske ekskurzije organizovane su posebnim danima, u Kavaku 23. avgusta, 9. septembra, 6. i 17. oktobra, a u Feneru 26. avgusta. Lokalne vizite u Stambolu u organizaciji zvaničnika Ministarstva spoljnih poslova bile su: 25. i 28. avgusta, 14, 16, 20, 23, 27. i 28. septembra, 2, 5, 7, 9, 12, 16, 19, 23. i 25. oktobra.

Na srpskog kneza, prema njegovim izvještajima, sve je u Carigradu ostavljalo utisak čudesnog, do tada za njega mnogo toga neviđenog i, možda, nezamislivog. Zanimljivosti, ili kako ih je on nazivao „pametodostojnosti“, bilo je na sve strane. Poslije carske palate i patrijaršijskog dvora i crkve, knez je obišao muzej, koji je bio smješten u Crkvi Svetog Jovana Krstitelja, u kojem je vidio razno oružje, odijela i zastave; poslednje ga je samo podstaklo da pitanje srpske zastave postavi pred Portinim ministrima. [...]

Knez Miloš se najčešće viđao s reis-efendijom, koji je tražio od Obrenovića da Turcima u gradovima Srbije dâ zemljište za poljoprivredne potrebe oko svih utvrđenih naselja. Ovom zahtjevu je ćehaja-beg pridodao još jednu molbu – da pripomogne opravku utvrđenja. Obojica su predstavili knezu ove zahtjeve kao želje sultana, napominjući da bi mu time učinio ogromnu uslugu i još više podigao svoj ugled u njegovim očima. Svjestan je bio činjenice da bi prihvatanjem ovih zahtjeva opteretio srpski narod i državnu blagajnu i da bi Porta mogla, u slučaju kakve krize, da upotrijebi ista utvrđenja protiv Srbije i njega. Budući da je bio dobar znalac Turaka, knez je nekako uspio da izbjegne ovu obavezu, mada je obećao izvjesnu pomoć sultanu, ali nije poznato koju i kakvu.

Porta nije odustajala od toga da od kneza izvuče bilo kakvu dobit i korist. Tri istaknuta Portina vezira, sadrzam, serasker i mušir, predložili su knezu Milošu da Srbija poveća danak Turskoj za 1.000 kesa. Povećanjem tributa bilo bi okrnjeno jedno bitno stečeno pravo Hatom iz 1833. godine. Turska blagajna time ne bi mnogo novca godišnje dobijala, ali bi ojačala svoju suverenost i srpsku potčinjenost, što je bio cilj njene diplomatije u narednom periodu. Kneževa vještina još jednom je donijela uspjeh i Obrenović se hvalio pred austrijskim internuncijusom da je uspio da ubijedi Portine vezire da bi tim uvećanjem srpski narod bio preopterećen, te je ostala ista suma, s dodatkom za ukidanje niške carinarnice, u iznosu od 2.345.000 turskih groša. I Turci su bili uporni u ostvarenju svojih ciljeva, što će se vidjeti iz fermana datog knezu pri odlasku iz prestonice.

Ostalo je nejasno šta su Turci tražili od kneza Miloša u dvama pismima, koja je knez proslijedio ruskom poslaniku Butenjovu i tražio od njega mišljenje i povratak pisama. Odgovor nijesmo uspjeli da pronađemo.


(Nastaviće se)

---