-Piše:DR RADOSLAV T. STANIŠIĆ

Film „Judita od Betulije” je rezime Grifitove karijere u firmi Biograph. Kao i sadržaj filma „Netrpeljivost”, ova kompleksna priča je podijeljena na četiri kontrapunktska čina, u kojima su iskorišćena skoro sva narativna sredstva koja je Grifit otkrio ili usavršio tokom svog petogodišnjeg rada u tom studiju. Ipak, ekonomičnost toka filmske priče je na momente zaista izuzetna, ako se uzme u obzir prefinjenost primijenjene tehnike. Kao spektakl, film „Judita od Betulije” je nadmašio sve do tada viđeno na platnu, s masovnim scenama opsade, bitkama na otvorenom prostoru, s trkama kočija; a ipak, kao ni u Grifitovim kasnijim remek-djelima, lična tragedija protagonista se nikada ne gubi u epskom zamahu radnje. Pošto su njegovi kratki filmovi snimljeni za Biograph postali ovaploćenje uspješnog zanatstva u američkoj filmskoj industriji, Grifitu je Adolf Cukor bezmalo odmah ponudio godišnju platu od pedeset hiljada dolara, ali je on to odbio jer je s pravom zaključio da mu Cukorova kompanija neće dati više kreativne slobode nego što mu je davao Biograph. Više mu se dopao predlog Harija E. Ejtkena (1870–1956), predjsednika nove kompanije za distribuciju filmova zvane Mutual, da dođe i radi za njihov ogranak, firmu Reliance-Majestic, kao nezavisan producent-reditelj. Ponuđena mu je plata od pedeset dvije hiljade dolara godišnje. Ejtken je obećao da će dozvoliti Grifitu da godišnje snimi dva nezavisna dugometražna filma, pored konvencionalnih cjelovečernjih filmova s programa koje će morati, po ugovoru, da režira. Grifit je to bez oklijevanja prihvatio. Grifit je tako 3. decembra 1913. objavio svoj odlazak iz kompanije Biograph oglasom u časopisu New York Dramatic Mirror koji ga je skromno proglasio „producentom velikog uspjeha u kompaniji Biograph, koji je unio revoluciju u pokretne slike dramskog žanra i osnovao tehniku modernog oblika umjetnosti“.

U oglasu se dalje nabrajaju, uz nešto pretjerivanja, njegovi posebni tehnički doprinosi ovom umjetničkom obliku („totali i krupni planovi, udaljeni pejzaži, paralelna montaža, zadržana montaža, odtamnjenje i uzdržanost izraza”) kao i njegov 151 najznačajniji i najuspješniji film, od „Doživljaja male Doli” do, u to vrijeme još neprikazanog, filma „Judita od Betulije”. Grifit je u Mutual/Reliance-Majestic poveo većinu članova svog stalnog glumačkog ansambla koji je izgradio tokom godina provedenih u kompaniji Biograph, ali je njegov briljantni i neprocjenjivi snimatelj, Bili Bicer, u prvi mah odbio da pođe s njim, tvrdeći da je mnogo sigurnije biti zaposlen u kompaniji koja je član Patents Company, nego raditi za neku nezavisnu kuću. Međutim, poslije nekoliko mjeseci, Bicera su najzad ubijedili da se pridruži Grifitu u svojstvu direktora fotografije. On će ostati s Grifitom tokom cijele njegove karijere i radiće na bar dvadeset četiri od trideset pet dugometražnih filmova koji su snimljeni od 1914. do 1931. S njim, Grifitova ekipa je ponovo bila kompletna i spremna da se upusti u produkciju dva najvažnija i najuticajnija filma koji su ikada snimljeni. Prije nego što se okrenuo svom prvom nezavisnom projektu krajem 1914, Grifit je odveo svoju trupu u Holivud i žurno „obavio“ snimanje četiri beznačajna programska dugometražna filma za Reliance-Majestic. Ali, i dalje je bio opsjednut uspjehom italijanskog superspektakla i svuda je tragao za epskom temom koja bi mu omogućila da tom spektaklu konkuriše. Našao je temu kada mu je jedan od njegovih pisaca, Frenk E. Vuds, ispričao o neuspjelom pokušaju filmovanja komada pod naslovom „Čovjek iz klana”. Komad, adaptacija njegovog bestselera koju je sačinio sveštenik južnjačkog porijekla Tomas E. Dikson Džunior, bila je priča o vojniku američke Konfederacije koji se vraća u svoj razoreni dom u Južnoj Karolini poslije Građanskog rata, i o njegovoj ulozi u organizovanju Kju-kluks-klana. I roman i pozorišni komad su u literarnom smislu bili osrednja djela i istovremeno otvoreno rasistička pri oslikavanju perioda obnove. Ipak je Grifit ovim materijalom bio potpuno prirodno fasciniran, jer je i dalje čuvao svoju dječačku romantičnu predstavu Juga i Građanskog rata.


(NASTAVIĆE SE)

---