Regulisanje personalnih pitanja na osnovu različitih vrsta intervencija i motivacija stvaralo je dodatne nevolje. Bila je, na primjer, sve uočljivija razlika između predratnih i poratnih činovnika. Za prve je važilo da su bili svjesni odgovornosti svog položaja i posla koji su obavljali, da su vodili računa o državnim interesima i bili posvećeni svakom zadatku koji im je povjeren. Zbog diskretnosti u radu nijesu im se događale „neželjene situacije“, poštovali su činovničku hijerarhiju i nijesu tražili intervenciju uticajnih ličnosti, čak i kada su bili u situaciji to da učine. Drugi su više pažnje posvećivali brzom napretku u karijeri i pokazivali malo zanimanja za državnu politku. Stoga su bili poznati po korišćenju porodičnih veza ili po želji da se dobrom ženidbom obezbijedi društveni uticaj tazbine, a napredak u karijeri uglavnom su zasnivali na protekcionizmu koji je postao očit poslije Prvog svjetskog rata. Razlika je jasno uočljiva kada se uzme primjer Miloja Lukovića koji je početkom 20. vijeka izvršio samoubistvo jer je kao blagajnik imao manjak u kasi. Tim činom je pred srpskim društvom spasao čast svoje porodice i oslobodio svoju djecu teškog nasleđa. Njegova dva sina Luka i Radomir primljeni su u službu MID-a, a treći Kosta Luković radio je u Centralnom presbirou. Pritom, dvojica od njih trojice dosegli su visoke položaje u svojim službama. Iako je je u jugoslovenskoj diplomatskoj službi tokom međuratnog perioda neregularnost vođenja računskih poslova bila česta pojava, nema nijednog slučaja da se neki od činovnika opredijelio za ovako drastično rješenje da bi spasao čast svoje porodice i oslobodio potomke teškog nasleđa.

Drugi problem koji je nastajao zbog intervencija u personalnim pitanjima predstavljale su razlike između činovnika koji su ratove od 1912. do 1918. godine proveli u vojsci ili na nacionalnom radu, i onih koji su ostali u državnoj službi. Prvi su podnosili žalbe jer su zbog pređašnjeg vojnog ili nacionalnog angažmana bili djelimično izostavljeni prilikom zakonski predviđenih unapređenja karijere. Smatrali su da su bili kažnjeni jer su sporije napredovali i bili su na nižim činovničkim položajima od ljudi koji su ratne godine proveli kao srpski ili austrougarski činovnici. Radomir Luković je uspio da izdejstvuje da njegov brat Kosta bude oslobođen vojne obaveze 1916. godine, ali nije i da sebi obezbijedi mjesto pri Poslanstvu u Parizu.

Treća nevolja s kojom je ministarstvo moralo da se suoči bile su javno iznošene optužbe i klevete. Međusobni sukobi činovnika oko položaja ili zbog dobijanja otkaza ponekad su izbijali i u štampi. Članci su pisani anonimno ili pod pseudonimom, ali se pretpostavljalo ko su stvarni autori i traženo je od ministarstva da reaguje. U okviru MID-a je postojala zamisao da se jedna od takvih informacija, koje su posebno bile česte u prvim poslijeratnim godinama, javno demantuje i da se na taj način upozore novinska uredništva da ne izlaze olako u javnost s tvrdnjama sumnjive vjerodostojnosti. Od ove namjere se odustalo, jer je naknadno procijenjeno da ne bi bilo „cjelishodno ni dostojanstveno“ da ulaze u polemiku „sa raznim listovima koji ne pišu sa najčistijim pobudama“.

Tokom Prvog svjetskog rata i u međuratnom periodu bilo je aktuelno pitanje korišćenja ljudi koji nijesu odgovarali propisanom činovničkom modelu, ali su mogli da budu postavljani kao diplomatski i konzularni činovnici zbog društvenog ugleda koji su stekli svojim radom na nekom drugom profesionalnom polju. To su uglavnom bili istaknuti političari, naučnici, pisci i pjesnici. Oni su smatrani pogodnim za jačanje državnog ugleda u inostranstvu zbog njihovog društvenog ugleda i iskustva. Slanjem na rad u inostranstvu dobijali su priliku da proučavaju strane institucije i organizacije koje su potom mogli da organizuju u sopstvenoj zemlji po okončanju diplomatske karijere.[...]

PRIREDIO: MILADIN VELjKOVIĆ

(NASTAVIĆE SE)

---