-PRIREDIO: MILADIN VELjKOVIĆ

Značajnu organizaciju Albanaca u egzilu predstavljao je i komitet slobodna Albanija (Komiteti Shqiperia e lire), koji je osnovan 1949. godine u Parizu. Pedesetih godina organizacija je imala tri centra (u Njujorku, Rimu i Minhenu). Organizacija je izdavala i list „Slobodni Albanci”, koji je, prema ocjeni SID-a, imao „izrazito antikomunističku orijentaciju”. SID je procjenjivao da je Komitet za cilj imao stvaranje velike Albanije, te da djeluje „u okviru globalne američke politike”, odnosno da se preko njega „djelimično kanališe i usmjerava politika Zapada prema Albaniji i Jugoslaviji”. Tokom prvih poslijeratnih godina u Rimu je formiran i Savez Kosovara (Lidhja Kosovare), koji je okupljao albansku emigraciju sa Kosova, odnosno baliste sa Kosova. Cilj organizacije je bio otcjepljenje jugoslovenskih teritorija naseljenih etničkim Albancima i njihovo prisajedinjenje Velikoj Albaniji. Ključni centri ove organizacije nalazili su se u Njujorku i Čikagu. Nešto starija je bila organizacija Nacionalni nezavisni blok (Bloku kombetare indipendent), osnovana 1943. godine. Blok je do kontrarevolucije na Kosovu bio prije svega usmjeren na napade na režim u Tirani, da bi poslije 1981. godine pojačao djelovanje „na antijugoslovenskoj platformi”.

Prizrenska liga u izbjeglištvu osnovana je, kako smo već napomenuli, 1962. godine. Od 1966. godine njen lider je bio Džafer Deva. U dokumentu SID-a podvlači se rivalstvo Prizrenske lige sa savezom Kosovara. Poslije smrti Džafera Deve na čelo organizacije je došao Ismet Beriša. Organizacija je imala i ogranak u Njujorku, kojeg su činili albanski emigranti porijeklom iz Plava i Gusinja. Prizrenska liga je, prema ocjenama u jugoslovenskom Sekretarijatu za inostrane poslove, bila „čisto nacionalistički i iredentistički” orijentisana organizacija, usmjerena protiv Jugoslavije. Sa Nacionalnim komitetom slobodno Kosovo Prizrenska liga je 1978. godine uspostavila saradnju, čija je idejna baza bila Kosovski zavjet (Beselid hja Kosovare). Liga je izdavala periodična izdanja i štampala antijugoslovenske pamflete.

U pomenutom dokumentu Službe za istraživanje i dokumentaciju navedeno je još dvadesetak albanskih emigrantskih organizacija: Albanski demokratski savez, Albanska omladina u slobodnom svijetu, Organizacija albanskih studenata u Njujorku, Američko-albanska nacionalna organizacija, Crvena pesnica, Udruženje klubova Albanaca republikanaca, Pan-albanska federacija Vatra, Organizacija slobodne Albanije, Društvo Bajram Curi, Nacionalna revolucionarna kosovsko-albanska organizacija, Crveni front, Njemačko-albansko društvo prijateljstva, Društvo prijatelja nove Albanije, Otpor Kosova, Nacionalni komitet slobodno Kosovo, Vardarski demokratski savez, komitet progresivnih Italo-Albanaca.

Jugoslovenski Sekretarijat za inostrane poslove je krajem sedamdesetih godina Leka Zogua smatrao „organizatorom i idejnim usmjerivačem aktivnosti albanske emigracije”. Tvrdilo se da je Zogu „razvio dosta široku aktivnost na objedinjavanju albanskih emigrantskih organizacija”, odnosno da je pledirao za formiranje jednog zajedničkog izvršnog organa albanskih emigrantskih organizacija, kao i vojne organizacije koju bi činili emigranti i „strani plaćenici”. Zogu je, prema jugoslovenskim saznanjima, svoje planove usmjeravao ka Albaniji, pokušavajući da za te ciljeve pridobije i jugoslovensku podršku. „I dalje nastupa sa tezom da Jugoslavija treba da pomogne akcije emigranata i ističe spremnost da uspostavi kontakt sa nadležnim organima (jugoslovenskim-P.D.) radi dobijanja saglasnosti sa korišćenje naše teritorije”. Zogu je, saznajemo u istom dokumentu, nastojao i da stvori svoje baze na Kosovu. Iz dokumenta Saveznog SSUP-a iz 1978. godine proizilazi da je između Zoguove organizacije i Bali kombetara krajem sedamdesetih godina vladao priličan rivalitet.


(NASTAVIĆE SE)

---