Iako svjesni činjenice da im je unipolarna ambicija ozbiljno uzdrmana, SAD ne uvažavaju multipolarnu strukturu u nastajanju na svjetskoj geopolitičkoj karti i zato teže da svim mogućim sredstvima održe svoju svjetsku hegemoniju. Svjesni činjenice da su i dalje vojno najjača sila na svijetu, ali i toga da joj je vojna mašinerija rasplinuta po čitavom svijetu, da je „i sve manje funkcionalna i da nije više u stanju da rješava probleme u ratovima (Irak, Avganistan) koji su do sada koštali preko šest triliona dolara“. Ti ratovi istovremeno su izazvali i delegitimizaciju američke spoljne politike čak i kod saveznika. Međutim, i pored pojave novih izazova Zapadu u liku Kine kao „fabrike svijeta“ i uskoro prve ekonomske sile, Ruske Federacije kao energetske i vojne sile, ekonomskih i vojnih saveza (BRIKS-a, Evroazijske unije) – Zapad će vjerovatno još neko vrijeme dominirati na polju „meke moći“, kulture, mode, Holivuda, načina života, primamljivosti blagostanjem, cilju ekonomskih i intelektualnih migracija. Zapad će, iako uzdrman ali i dalje ekonomski, vojno i politički moćan, morati nevoljno da „podijeli“ globalnu geopolitičku moć sa drugim silama. Kako na polju ekonomije, politike, vojne doktrine, tako i na polju medija – vodi se geopolitička borba na globalnom nivou. Tako protivnici SAD putem kontrolisanih masovnih medija publikuju informacije koje govore o „opadanju američke moći“, „slomu ekonomije Zapada“, opisujući zemlje Zapada kao vjekovne svjetske pljačkaše prirodnih resursa i sl. Sa druge strane, mejnstrim zapadni mediji opisuju i optužuju „druge“ države kao „diktature, autokrate, nedemokratske sisteme koji ne poštuju ljudska prava, nasilnike koje treba civilizovati“. Dž. Fridman, šef obavještajno-analitičke agencije „Stratfor“, ističe da su SAD u poslednjih 100 godina vodili vrlo doslednu spoljnu politiku, čiji je glavni cilj – ne dozvoliti nijednoj sili da stekne suviše veliku vlast u Evropi. Treba reći da su SAD uvijek smatrale da najveća opasnost prijeti od potencijalnog saveza Rusije i Njemačke. Američki dolar je predstavljao temelj međunarodne trgovine tokom prošlog vijeka. U vrijeme formiranja eurozone ta trgovina je dosegla svoj vrhunac i činila 71,0 odsto službenih deviznih rezervi u svijetu. U 2014. svjetske rezerve u dolarima pale su na 62,9 odsto. Sa druge strane, trgovinski tokovi između zemalja koje su se obavezale na ukidanje korišćenja dolara u bilateralnoj trgovini iznose već 400 milijardi dolara, i to samo u 2013. i 2014. godini. Kina je glavni kupac američkog duga. Državni dug SAD je 2019. porastao iznad 22.000 milijardi dolara, a predviđa se da će nastaviti rasti svake godine za 1.000 milijardi tokom naredne decenije. Izdavanje trezorskih obveznica, hartija od vrijednosti, dopušta da SAD finansira povećanja javne potrošnje, stimuliše privredni rast i održava niske kamatne stope. Vašington doslovno zavisi od stranih kupaca tih vrednosnih papira. Masovna prodaja američkih trezorskih zapisa od strane drugih država koje ih posjeduju – uzrokovala bi drastičan porast kamatnih stopa, što bi zadalo snažan udarac privredi SAD. Dolar predstavlja najbolji i najjači izvozni proizvod SAD, jer može da se neograničeno štampa (bez pokrića) bez rizika od hiperinflacije. Razlozi leže u činjenici da se, po nekim procjenama, čak 70 odsto dolara nalazi van SAD, većina centralnih banaka u svijetu drži veći dio svojih rezervi u dolarima, a svoju valutu SAD vezuju za cijenu nafte (petro-dolar), kontrolišući pri tome OPEK. „Budžetski deficit SAD plaćaju mnoge zemlje svijeta, sve koje koriste dolar kao međunarodnu valutu, a najskuplja roba na svijetu nisu ni nafta ni gas. To je budžetski deficit SAD. Cijelom svijetu je zato potreban ekonomski razvoj te zemlje, to jest – da američka ekonomija ostane jaka, i svi mi za to plaćamo. A plaćamo visoku cijenu” – naglasio je Arkadij Dvorkovič, vicepremijer Ruske Federacije. Ipak, uočava se tendencija da dolar polako gubi svoj status svjetske rezervne valute. Rusko povećanje zaliha zlata dešava se paralelno sa stalnim trendom dedolarizacije u Rusiji, pošto su vlasti pojačale svoje napore da se udalje od američkih sredstava, odlučujući se za transakcije u nacionalnim valutama. Čime se Rusija osigurava da njen ekonomski interes bude zaštićen čak i ako američki dolar doživi veliki pad.

Piše: dr Radenko Šćekić

(Nastaviće se)

---