Poznato je da mnogi segmenti jugoslovenskog društva, uključujući tu i djelove samog establišmenta, nijesu bili zadovoljni ustrojstvom složene jugoslovenske federacije. Jugoslaviju je, međutim, potresala i njena politička emigracija. Dugim i iscrpljujućim kampanjama protiv Jugoslavije emigracija je testirala moć jugoslovenskog bezbjednosnog aparata u pravoj vabanque igri, u kojoj su ulozi bili ideje – ali i glave.
U razuđenom miljeu hrvatske političke emigracije u Zapadnoj Evropi, na američkom kontinentu i u Australiji djelovale su desetine organizacija. U ovom moru emigrantskih centara nijesu sve organizacije bile podjednako snažne i aktivne. Sredinom sedamdesetih godina jugoslovenske bezbjednosne službe su kao posebno opasne, sa stanovišta jugoslovenskih interesa, označavale Hrvatsko revolucionarno bratstvo, Hrvatski narodni otpor – luburićevci, Hrvatsku revolucionarnu mladež, Ujedinjene Hrvate Njemačke i Francuske, te Socijalističku stranku.
U opširnom elaboratu Državnog sekretarijata za inostrane poslove iz juna 1970. godine fokusirano je djelovanje desetak, po procjeni jugoslovenskih diplomata, ključnih organizacija hrvatske političke emigracije, pri čemu su prezentovani koncizni podaci o ovim emigrantskim centrima.
Za Hrvatski oslobodilački pokret (HOP) istaknuto je da predstavlja najbrojniju organizaciju hrvatskih emigranata, koja baštini ideje i način djelovanja ustaškog pokreta. S tim u vezi, podvučeno je da su u HOP-u još uvijek na snazi programi pravila usvojeni 1929. godine. Poslije Pavelićeve smrti (1959. godine), njega je na mjestu lidera organizacije naslijedio Stjepan Hefer. Centrala Hrvatskog oslobodilačkog pokreta nalazila se u Buenos Ajresu, gdje je Pavelić i živio poslije Drugog svjetskog rata, dok su filijale ove organizacije djelovale u Sjevernoj Americi (Sjedinjene Američke Države i Kanada), Australiji, kao i u više zemalja Zapadne Evrope (Španija, Francuska, Savezna Republika Njemačka, Švedska, Austrija, Velika Britanija). Prema jugoslovenskim saznanjima, u HOP-u je u drugoj polovini šezdesetih godina došlo do rascjepa, diktiranog razlikama u gledanjima na poželjne metode djelovanja ove organizacije. Dok je Hefer, koji je ponikao u Hrvatskoj seljačkoj stranci, bio zagovornik umjerenijih aktivnosti, druga frakcija je zastupala ideju radikalnijeg djelovanja. Ove razlike su 1966. godine dovele do rascjepa pokreta na dvije struje, pa je dio organizacije ostao vjeran Stjepanu Heferu, dok se borbeniji dio članstva priklonio Vjekoslavu Vrančiću, koji se, kako se navodi u dokumentu DSIP-a, zalagao za „liniju ekstremne djelatnosti”. HOP je, saznajemo u istom dokumentu, djelovao preko više drugih hrvatskih emigrantskih organizacija. [âŚ]
U pomenutoj analizi jugoslovenskog Državnog sekretarijata za inostrane poslove dati su i osnovni podaci o „Hrvatskom narodnom odboru”, za kojeg se isticalo da djeluje u Zapadnoj Evropi, da se izdvojio iz pomenutog Hrvatskog oslobodilačkog pokreta, da su sjedišta organizacije bila u Zapadnom Berlinu i Minhenu, te da je na njegovom čelu bio dr Branko Jelić. Jelić je opisan kao čovjek sa vezama u „desnim krugovima” u Saveznoj Republici Njemačkoj i kao podržavalac „ekstremnog dijela” hrvatske emigracije.[...]
Već pomenuti „Hrvatski narodni odpor” – „luburićevci” u dokumentu Državnog sekretarijata za inostrane poslove okarakterisan je kao „poluvojnička organizacija”. Navedeno je da je do svoje smrti (1969. godine) organizaciju vodio Vjekoslav Luburić Maks. Njen centar se do Luburićeve smrti nalazio u Španiji, gdje je ovaj prominentni ustaški ratni komandant živio, da bi se zatim prebacio u Kanadu.
Priredio: MILADIN Veljković
(Nastaviće se)
)){kind=small}
