-PIŠE: DR SOFIJA KALEZIĆ

„Interes za žensko pismo ili književnost koju pišu žene, u svetu kao i u našoj sredini, sa početkom XXI veka, kao da dobija svoj puni zamah” u uvodnom segmentu djela Žena u srpskoj književnosti konstatuje Slavica Garonja. „Književnosti koje pišu žene kod nas, do poslednje decenije XX veka, malo je posvećivana stručna pažnja. Podsetimo, zahvaljujući uglavnom ocenama Jovana Skerlića i antologiji Bogdana Popovića, „pripuštena” u zvaničnu srpsku književnost, gotovo do polovine XX veka, bila je samo Isidora Sekulić. Ni kasnije se odnos prema ženama piscima nije mnogo promenio i njihovo delo je bilo uglavnom skrajnuto, ocenjivano s visine ili naprosto prećutano.”

Autorka ove monografije smatra da tek odnedavno, noviji istraživači literaturi nastaloj iz „ženskog pera“ daju puni značaj, budući da je književnost koju pišu žene još uvek neiščitana, neotkrivena i književnoestetski nevrednovana, niti je locirana u kontekst kulturnih pojava koje su je iznjedrile. Ovakva stručna ocjena se sa pravom može primijeniti i na crnogorske prostore, iako su učinjeni pojedini koraci u toku prethodnih godina da se problemu proznog stvaralaštva žena na našem kulturnom i jezičkom terenu pruži tretman kakvo ono često po svom kvalitetu i zaslužuje.

I pored toga što je kao osnovno pitanje u okvirima literature koje pišu žene postulirano njihovo pravo na glas, na polnu ravnopravnost i dostojanstven život (čak nerijetko i istorijska podloga, odnosno storija o „ženskom rodoslovu” nosi sličnu poruku), u svom idejnom sloju ona nije „uperena” protiv muškaraca jer istovremeno pruža uvid i u mušku dušu – a ideje o potrebi ljubavi prema sebi (samopoštovanju), prema drugoj osobi, porodici i djeci nijesu strogo rodno markirane.

„Danas feministička književnost legitimno postoji”, o problemu stvaralaštva žena u južnoslovenskim književnostima kraja XX stoljeća iznosi mišljenje Sanja Vojinović. „Od kraja devedesetih godina XX vijeka, na južnoslovenskim prostorima počinje da djeluje grupa mladih spisateljica koje imaju svijest o tome da je rod bitan za stvaralaštvo. Kritičari, zapravo kritičarke feminističke literature prvenstveno su zainteresovane za žensko pisanje iz sociološke perspektive i njihova analiza usmjerena je na društvenu ulogu žene. Objavljuju se i brojne studije posvećene ovom problemu (Biljana Dojčinović Nešić: Ginokritika, Nadežda Čačinović: U ženskom ključu, Ogledi o teoriji kulture, Lada Čale Felman: Euridikini osvrti). Novi tip „ženskih” tekstova traži nove pristupe i načine tumačenja, a novi kritički diskurs podstiče žene da pišu na nov način.”

Integralno značenje djela realizuje se u unutrašnjem, duhovnom doživljaju „uhvaćenog” čitaoca koji na neopipljiv način postaje subjekt romanesknog svijeta. Zato značenje književnog djela nikada nije jedno ili jedino. Ono je uslovljeno međusobno različitim emotivnim i saznajnim „uplivom” koji je izazvalo u primaočevom biću – ono se emanira u više ili manje bogatoj lepezi, što zavisi od nivoa čitanja, odnosno doživljavanja, koje se često realizuje i kroz stvaralačko poigravanje žanrovima.

U stvaralačkoj lepezi spisateljica koje pripadaju korpusu srpske i hrvatske književnosti, čija su ostvarenja popularna ili obilježena književnim nagradama (Svetlana Velmar Janković, Ljiljana Habjanović Đurović, Isidora Bjelica, Mirjana Bobić Mojsilović, Milica Mićić Dimovska, Gordana Kujić, Grozdana Olujić, Marija Jovanović, Mirjana Urošević, Jelena Bačić Alimpić, Jelena Lengold, Vesna Kesić, Judita Šalgo, Mirjana Đurđevac, Mirjana Novaković, Jelica Greganović, Svetlana Slapšak; Vesna Krmpotić, Rada Iveković, Dubravka Ugrešić, Vedrana Rudan, Julijana Matanović, Slavenka Drakulić, Daša Drndić, Irena Vrkljan, Arijana Čulina i druge) poslednjih godina na domaćoj recepcijsko-kritičkoj pozornici evidentna je stvaralačka potreba da se istaknu imena crnogorskih spisateljica.


(NASTAVIĆE SE)

---