-Piše:DR RADOSLAV T. STANIŠIĆ

Slična je i tema filma Samo anđeli imaju krila (Only Angels Have Wings, 1939, Columbia), koju je Hoks napisao zajedno sa Žilom Furtmanom, na osnovu sopstvenog iskustva iz Prvog svjetskog rata. Hoks je obogatio svoj doprinos žanru skroubol komedije anarhičnim filmom Nevolje s bebom (1938, RKO) i Vatrena lopta (Ball of Fire, 1941, RKO). On je takođe snimio i sasvim uspješan rimejk filma Luisa Majlstouna Naslovna strana (The Front Page, 1931), pod naslovom Njegova djevojka Petko (His Girl Friday, 1940, Columbia), uz obilje brzometnih dijaloga, prije nego što se vratio ozbiljnijim temama u tihoj patriotskoj biografiji najvećeg američkog heroja iz Prvog svjetskog rata u filmu Narednik Jork (Sergeant York, 1941), koji je, kao i tri njegova sledeća filma, bio produkcija studija Warners. Hoks je tokom Drugog svjetskog rata snimio tešku borbenu dramu Air Force (1943) uz realističnu fotografiju nalik na dokumentarnu, čiji je autor bio Džejms Vong Hau, i tvrdokornu romantičnu melodramu Imati i nemati (To Have and Have Not, 1944), čiji je scenario adaptacija istoimenog Hemingvejevog romana iz pera Vilijama Foknera i Žila Furtmana, i u kome su prvi put zajedno Hamfri Bogart i Lorin Bekol, u Njenom debiju na filmskom platnu. Ovaj par je takođe igrao glavne uloge u Hoksovom bizarnom filmu atmosfere – film noir – Veliki san (The Big Sleep, 1946), čija je priča toliko zamršena da su čak i reditelj i Njegovi scenaristi (Fokner, Furtman i Li Breket, koji su radili po romanu Rejmonda Čandlera) tvrdili da je ne razumiju. Hoksov poslednji ozbiljan film iz četrdesetih bio je epski vestern Crvena rijeka (Red River, 1948), priča o psihološkom duelu čovjeka (Džon Vejn) i Njegovog usvojenog sina (Montgomeri Klift) na satirućoj podlozi prvog transporta stoke iz Teksasa u Kanzas 1865. godine. Hoks se vratio komediji snimivši tri filma za Foks: Bio sam ratna nevjesta (I Was a Male War Bride, 1948) i Majmunska posla (Monkey Business, 1952), kojima je nastojao da uskrsne žanr skroubol komedije i robustni mjuzikl u sinemaskopu Muškarci više vole plavuše (Gentlemen Prefer Blondes, 1953). Tokom pedesetih i šezdesetih Hoks je nastavio sporadičnu produkciju filmova. Većina tih filmova predstavlja razočaranje u odnosu na njegova dostignuća iz tridesetih i četrdesetih, ali nekoliko, kao što je Njegova avanturistička komedija iz afričkog života Hataril (1962) i vesterni Rio Bravo (1959) i El Dorado (1967), još imaju vitalnu iskru precizne, brze hoksovske filmske igre. Kao i jedan od njegovih heroja, Hauard Hoks je bio svestrani profesionalac koji se istakao u svakom značajnijem američkom filmskom žanru, praktično inaugurišući nekoliko žanrova. Počevši filmsku karijeru kao scenarista, radio je na knjigama snimanja skoro svih svojih filmova. Hoks nije bio prvenstveno vizuelni stilista – on je uglavnom svoje scene komponovao u američkom planu u normalnom rakursu koji su studiji najviše voljeli i radio u okviru zadatog frejma što je više mogao, izbjegavajući kako spektakularne montažne efekte, tako i samosvjesno kretanje kamere. Kada je riječ o svijetlu, prepuštao ga je snimateljima, koji su bili među najcjenjenijima otkad je Holivuda: Greg Toland, Li Garmes, Džejms Vong Hau, Toni Gaudio, Ernest Haler, Rasel Harian i Sid Hikoks. Ali, Hoks je bio veliki vizuelni pripovjedač urbanog duha i skoro egzistencijalne zabrinutosti za stanja u kojima se čovjek nađe u ekstremnim situacijama. Njegove filmove često karakterišu kao „muške”, a jasno je da ti muškarci cijene samo društvo žena koje, kao likovi koje igra Lorin Bekol, kako se čini, priznaju kodeks po kome ti muškarci žive. Ali, možda je tačnije nazvati njegove filmove jednostavno „američkim”, u smislu koji je objasnio francuski filmski arhivar Anri Langloa: „On (Hoks) jeste oličenje modernog čovjeka. Zapanjujuće je kako njegov film anticipira njegovo vrijeme. Amerikanac on svakako jeste, ništa manje nego Grifit ili Ford, ali su duh i fizička struktura njegovih djela rođeni u savremenoj Americi, što nam omogućava da se bliže ili potpunije s njima identifikujemo, bilo diveći im se ili ih kritikujući.”

Četvrta velika figura američkog zvučnog filma ovog perioda bio je Englez, školovan u britanskom sistemu filmskih studija, Alfred Hičkok (1899-1980). Kao Ford i Hoks, i on je bio briljantan majstor; kao Fon Šternberg – suptilni stilista.


(NASTAVIĆE SE)

---