-PRIREDIO: MILADIN VELjKOVIĆ

Sovjetska delegacija nije došla u Strugu krajem avgusta. Bila je određena i „zaustavljena“ u „poslednjem momentu“, jer je skup održan neposredno poslije intervencije u Čehoslovačkoj. Ipak, sovjetski pisci su bili na književnim susretima u Sarajevu i Beogradu. Sovjeti su često nudili širu saradnju koju jugoslovenski savez nije prihvatao uvijek, jer nije mogao finansijski recipročno da odgovori. Posebno su bili aktivni u stipendiranju jugoslovenskih prevodilaca sovjetske literature, uopšte ne očekujući reciprocitet po tom pitanju. Saradnja sa SSSR-om i pored nesuglasica oko okupacije Čehoslovačke nije bila dobro prihvaćena u Društvu književnika Hrvatske. Sekretar jugoslovenskog saveza pisaca je početkom 1969. trpio kritike iz Zagreba zato što je dao saglasnost da sovjetska delegacija doputuje u Jugoslaviju a da se nije konsultovao s republičkim društvima i udruženjima, uz upozorenje da su takve odluke poslije okupacije Čehoslovačke imale „moralni značaj“ i da Savez književnika ne smije da bude uvučen „u razna manipulisanja“. Sekretar je priznao da je Društvo književnika Hrvatske bilo formalno u pravu, ali i podsjetio da je Koordinacioni odbor u septembru 1968. odlučio da treba nastaviti saradnju sa Sovjetima uprkos političkim i ideološkim razlikama, a da je sporna posjeta bila dogovorena prilikom posjete jugoslovenske delegacije SSSR-u u novembru 1968.

Jugoslovenski pisci su ipak morali da budu politički vrlo taktični, iako su Sovjeti pristali da doputuju na Beogradske susrete 1968. Ambasada u Moskvi je doznala da je CK sovjetske partije prihvatio učešće delegacije na insistiranje sovjetskog saveza pisaca, ali je dao instrukcije da „ako u okviru susreta ne računajući kuloarske polemike, bude napada na SSSR ili korišćenja literarne diskusije za političku polemiku, oštro reaguje. Dolazi u obzir i demonstrativno napuštanje skupa“. Jugoslovenska diplomatija je podsjećala svoje pisce da je za šefa delegacije određen pjesnik Surkov, „inače poznat kao oštar u stavovima i za takvu eventualnost ima pripremljeno vrlo oštro istupanje“. Prema informacijama Ambasade, delegacija iz SSSR-a je „dosta jaka i spremna za radnu saradnju odnosno diskusiju“. Za Jugoslaviju je bilo važno da beogradski susret protekne bez političkih varnica, jer je procjenjivala da bi, ako „sve bude normalno u Beogradu“, Sovjeti kasnije učestvovali i na zagrebačkom susretu o evropskom ekspresionizmu.

I sa Mađarima je saradnja poslije okupacije Čehoslovačke bila dobra i sve raznovrsnija. Oni su bili u Strugi 1968, a prihvatili su i jugoslovenski predlog dvojnih susreta, kao sa Česima i Italijanima. Isticali su se prevođenjem jugoslovenske literature, a Zoltan Čuka je za taj rad odlikovan jugoslovenskim ordenom.

Avgustovski događaji iz 1968. nijesu poremetili veze ni s rumunskim piscima. Jugoslavija i Rumunija su sarađivale, ali je u Jugoslaviji bilo primjetno nezadovoljstvo velikim zaostajanjem književne saradnje za dobrim političkim odnosima. U 1968. je devetoro Rumuna bilo na Oktobarskim susretima i u Strugi. Poslije skromnih rezultata 1967. i 1968, odnosi su poboljšani pošto je 1969. potpisan sporazum o recipročnoj saradnji. [...]

Za razliku od odnosa sa SSSR-om, Mađarskom ili Rumunijom, sovjetska intervencija u Čehoslovačkoj je imala mnogo teže posledice na književne veze s Poljskom. Prekinute su veze poljskog i jugoslovenskog saveza pisaca u trenutku kada je književna razmjena bila svestrana, a književne veze u usponu. O tome svjedoče brojni primjeri predstavljanja jugoslovenske književnosti pred poljskom publikom 1966. i 1967 godine [...], a intenzivnu saradnju su ugrozili avgustovski događaji 1968. Više od godinu dana je trebalo da bi se odnosi normalizovali.


(NASTAVIĆE SE)

---