Nastavljena je razmjena delegacija pisaca i to je postala konstantna forma saradnje. Već 1962. Jugoslavija je razmijenila delegacije sa svim zemljama sovjetskog bloka, ali proces normalizacije nije tekao pravolinijski.[...]
Sovjetska intervencija u Čehoslovačkoj avgusta 1968. bila je posebno iskušenje za književne odnose Jugoslavije i zemalja sovjetskog bloka. Savez književnika je odmah poslije ovog događaja odgovorio na apel intelektualaca Čehoslovačke. U njemu je stajalo da su s užasavanjem i osudom primili vijest o okupaciji. Izrazili su punu solidarnost „sa ljudskim dostojanstvom“ čehoslovačkih intelektualaca i njihovom riješenošću da ne dozvole da se „bajonetima uništava sloboda i socijalizam“.
Zbog nesporazuma oko intervencije u Čehoslovačkoj, odnosi Jugoslavije s nekim istočnoevropskim savezima su bili narušeni, s nekima čak i prekinuti. Svjesni značaja ovog čina, rukovodioci jugoslovenskog saveza su poslije simpozijuma „Književnost i savremeno društvo“, organizovali oktobra 1968. u Beogradu susrete sa brojnim stranim piscima. Sa čehoslovačkom delegacijom (J. Šotola, Petr Pujman) 19. oktobra 1968. razgovarano je o saradnji i predložen je sastanak pisaca i urednika izdavačkih kuća u decembru u Zagrebu na kome bi se govorilo o prevođenju. Sa sovjetskom delegacijom (A. Surkov i drugi) 22. oktobra 1968. razgovarano je o nastavljanju saradnje poslije okupacije Čehoslovačke. Izmijenjene su informacije o književnoj situaciji u dvijema zemljama i istaknuta potreba daljeg prevođenja književnih djela. Ugovoren je odlazak jugoslovenske delegacije na proslavu Turgenjeva 11. novembra. Sovjeti su istakli zadovoljstvo dočekom i prijemom na Petim oktobarskim susretima pisaca. Surkov je po povratku poslao i telegram u kome je iskazao zahvalnost, a „Pravda“ je 19. oktobra objavila „objektivnu informaciju“ o oktobarskim susretima. S japanskom delegacijom je 23. oktobra razgovarano o potrebi čvršćih susreta i razmjene informacija o literaturama. Pozdravljeno je prevođenje književnih djela. S angolskim piscima je održan susret 25. oktobra. Angolu su zastupali Agostinjo Neto i Fernando Kosta Andrade. Ljekar i pjesnik Neto je došao u Jugoslaviju kao vođa angolskog oslobodilačkog pokreta protiv portugalskog okupatora. U Jugoslaviji mu je objavljena knjiga stihova „Očiju bez suza“, s predgovorom Andradea, u izdanju beogradske „Kulture“. Najviše je razgovarano o borbi angolskih plemena za oslobođenje, o borcima, ciljevima borbe i poeziji u borbi za slobodu. S romansijerom iz Francuske Roberom Penžeom je održan sastanak 31. oktobra. Dočekalo ga je desetak jugoslovenskih pisaca u prisustvu dva službenika francuske ambasade. Razgovarano je o francuskom romanu i prevođenju djela i priređen mu je ručak u „Metropolu“. Posebno važan sastanak je bio onaj s Otom Herbertom, romansijerom iz DDR-a, održan 5. novembra, jer su odnosi s istočnonjemačkim savezom poslije avgustovskih događaja bili na najnižem nivou. On je kao član delegacije izdavača svoje zemlje bio na beogradskom sajmu knjiga. Uz desetak jugoslovenskih pisaca, razgovorima je prisustvovao i ataše za kulturu Ambasade Istočne Njemačke. Najviše je razgovarano o događajima u Čehoslovačkoj i prekidu saradnje dva saveza poslije 21. avgusta, jer delegati njemačkog saveza nijesu bili ni u Strugi ni u Beogradu. Dolazak je bio najavljen pa odložen bez objašnjenja.
Odnosi Saveza književnika Jugoslavije nijesu poslije avgusta 1968. bili isti sa svim zemljama Istočne Evrope. Uprkos političkom neslaganju s okupacijom Čehoslovačke, sa SSSR-om je postojala tendencija proširenja saradnje, čak i poslije avgusta 1968. Odnosi sa tom zemljom su bili osjetljivi, ali nijedna strana nije htjela da ih dodatno zaoštrava.
PRIREDIO:
MILADIN VELjKOVIĆ
(NASTAVIĆE SE)

---