-Piše: Dr Radoslav T. Stanišić filmski i TV reditelj

Antikomunistički ciklus skoro potpuno odgovara periodu između prvih HUAC-ovih saslušanja u Holivudu i zvaničnog osporavanja Makartija u Senatu SAD, ali se i dalje pojavljivao poneki film ove vrste. Vodeći impuls antikomunističkog filma sačuvan je i tokom šezdesetih godina u špijunskim trilerima o Džejmsu Bondu, koji su adaptacije romana britanskog pisca Ijana Fleminga, u produkciji londonske Eon Productions Alberta R. Brokolija i Harija Salcmana, namijenjeni distribuciji preko United Artists. Ovi nevjerovatno popularni filmovi, kao i njihove imitacije, zapravo su uzurpirali čitav žanr gangsterskog filma 1962–1969, prenijevši ideju o kriminalnoj zavjeri na svjetski plan i prikazavši nasilni gangsterizam koji postoji kako na strani zavjere, tako i na strani superheroja (koji imaju „dozvolu da ubiju") i koji imaju zadatak da spriječe zavjerenike da ostvare svoje pogubne namjere. Vjerovatno je pažnju Brokolija i Salcmana na djela Fleminga skrenuo jedan članak koji se 17. marta 1961. pojavio u časopisu „Lajf”, u kome je kao jedna od deset najomiljenijih knjiga predsjednika Kenedija navedena „Iz Rusije s ljubavlju”/From Russia with Love (kao deveta po redu, ispred Stendalovog romana „Crveno i crno”). Predsjednik nije doživio da vidi film, čija je američka premijera održana u aprilu 1964, ali je Eonova seks-serija o Džejmsu Bondu, puna zanimljivih spravica, postala jedna od najuspjelijih u istoriji filma. Imala je petnaest nominacija za Oskara, a od 1962. do 2012. zaradila je preko šest stotina milijardi dolara na iznajmljivanju. Filmovi o Bondu iz šezdesetih godina imali su velikog uticaja na popularnu kulturu tokom te decenije, inicirajući imitacije u vidu televizijskih serija kao što su „Čovjek iz U.N.C.L.E.” (The Man from U.N.C.L.E, 1964–1968), Secret Agent (1965–1966), Spy (1965–1968) i „Nemoguća misija” (Mission Impossible, 1966–1973). Krajem pedesetih i početkom šezdesetih, mladi reditelji francuskog novog talasa uveliko su se služili konvencijama američkog gangsterskog filma u djelima kao što su „Do poslednjeg daha” (A bout de souffle, Žan Lik Godar, 1960) i „Pucajte na pijanistu” (Tirez sur le pianiste, Fransoa Trifo, 1960), ali je u samoj Americi ovaj žanr ostao nerazvijen sve do 1967. godine, kada ga je film „Boni i Klajd” Artura Pena ponovo oživio. Penov film, u velikoj mjeri proizvod buntovničkog duha kasnih šezdesetih, u stilskom pogledu mnogo duguje modelu francuskog novog talasa, mada je „Boni i Klajd” takođe oživio lik gangstera u njegovom tradicionalnom položaju tragičnog heroja i istovremeno objedinio ovaj žanr pozajmivši motive tri velika kriminalistička filma iz prošlosti – „Samo jednom se živi” Frica Langa (1937), „Živjeli su noću” Nikolasa Reja (1949) i „Ludi za oružjem” Džozefa Luisa (1950).

Tako je „Boni i Klajd”, gangsterski film, kao i vestern, ponovo ušao u glavne tokove američkog filma u ulozi pokretača ozbiljnog umjetničkog i socijalno angažovanog izraza („Kum” i „Kum 2” i „Kum3”) kakav je i bio tokom tridesetih godina.

Još jedna zanimljiva pojava iz pedesetih godina XX vijeka bio je nastanak naučnofantastičnog filma kao posebnog filmskog žanra. Bilo je doduše filmova na temu naučnih fantazija još mnogo prije Drugog svjetskog rata. Jedan od prvih značajnih igranih filmova ove vrste, „Putovanje na Mjesec” (Le voyage dans la lune, 1902) Žorža Melijesa, uklapa se u opis ovog žanra, kao i „Metropolis” (Metropolis, 1926) i „Žena na Mjesecu” (Die Frau im Mond, 1929) Frica Langa. Ali, izuzev futurističke fantazije Vilijama Kamerona Menziza „Ono što će doći” (Things to Come, 1936) i The Man Who Could Work Miracles (1937) Lotara Mendesa – oba zasnovana na djelima H. Dž. Velsa – naučna fantastika se prije Drugog svjetskog rata bavila pojedinačnim sukobima prije nego globalnim. S ratom i prijetnjom od nuklearne katastrofe raširila se i svijest o tome da nauka i tehnologija mogu da utiču na sudbinu čitave ljudske vrste, pa je ubrzo potom počeo da se uobličava moderni naučnofantastični film, usredsređen na opasnost od globalne katastrofe i na putovanja u svemir.


(Nastaviće se)

---