-PRIREDIO: MILADIN VELjKOVIĆ

Toša Manojlović postaje antologijski pjesnik – njegovu pjesmu „Obnova“ Božidar Kovačević unosi u Antologiju ljubavne poezije. Veoma marljiv u radu zapažen je i kao prevodilac – u Beogradu je prikazano više stranih djela u njegovom prevodu: „Skampolo“, „Jutro, dan i noć“, „Mala Biragi“, „Peg – srce moje“. Žali se na težak položaj pisaca i uopšte inetelektualaca. Todor Manojlović to kaže u „Novim vidicima“, prvom broju časopisa za duhovnu kulturu, koji je pokrenuo Miljenko Vidović, a uspio je da okupi dosta viđenih saradnika, kao što su Veljko Petrović, Rade Drainac, Miloš Đurić, Pero Slijepčević, Momčilo Nastasijević, Desanka Maksimović, Mladen Leskovac... U ovom glasilu on piše o izložbama Živorada Nastasijevića, Ive Despića, Todora Svrakića i Petra Tiješića. Sekretar je Beogradskog PEN kluba.

Izlazi pred javnost i sa drugom knjigom. Početkom 1928. godine Francusko-srpska knjižara A.M. Popovića objavljuje knjigu pjesama Todora Manojlovića„Vatrometi i bajka o Akteonu“. Knjiga je inspirisana mitom o Akteonu, sinu Aristije i Autonoje, lijepom mladiću koga je boginja Artemida, zato što se hvalio da joj je vidio nogu kada se kupala, pretvorila u jelena da bi ga potom psi rastrgli. Milan Bogdanović je u „Srpskom književnom glasniku“ napisao da je ova knjiga čudo od artizma, pravi podvig: rakete, bengalske vatre, opsene pozorišne dekoracije, čudna brda i doline, i odmah je utvrdio: „Todor Manojlović nije mogao imati srećniju misao od one kad je ovu svoju poeziju krstio vatrometom... Njegovi stihovi su jedan za drugim sve nove šare i sve nove slike...“

Marko Ristić, 27. avgusta 1928. godine, piše o Manojlovićevim „Vatrometima i bajci o Akteonu“ i kaže da je svaki njegov stih hranjen „jednom neobično bogatom kulturom, prečišćen jednim sigurnim ukusom, osnovan na jednoj savršenoj duhovnoj ravnoteži, na jednoj, može se reći, euforiji svih misaonih mogućnosti i osjećajnih podataka“. Ali, Ristić žali što ova poezija („postala iz poštenih umjetničkih namjera“) ne nalazi više čitalaca.

Milan Kašanin, pak, u „Letopisu Matice srpske“ kaže da je Manojlović još kada se pojavio i svome naraštaju (Dis, Veljko Petrović, Sima Pandurović...) bio i ostao tuđ, tako da je od početka bio usamljen u našoj književnosti. Kašanin veli da je Todor Manojlović „usamljenik koji više živi s jutrom, s olujom, i sa svijetom, i sa bronzanim starim kipom, nego sa ljudima, i ženama oko sebe i s dnevnim događajima“. Istovremeno tvrdeći da je njegova poezija oduvijek samonikla, čudesna i rijetka.

U Beogradu 16. januara 1929. godine umire tetka Todora Manojlovića – Linka Krsmanović, njegova velika dobrotvorka u čijoj je palati stanovao, na Terazijama. U „Vremenu“ je pisao o filozofiji putovanja – redakcija je najavila da je g. Manojlović jedan „od najfinijih duhova među našim književnicima“, koji u putovanjima nalazi „naročite draži“.

Završio je i novu dramu „Centrifugalni igrač“ (za koju Marta Frajnd tvrdi da je „njegova najpoznatija i najbolja dramska tvorevina“). Drama je prikazana 3. januara 1930. na sceni Narodnog pozorišta u Beogradu, u režiji Jurija Lj. Rakitina, a uloge su tumačili prvaci kuće – Dobrica Milutinović, Gavrilović, Dugalićka, Dušanović, Vrbanićka... A u predstavi su junaci novinari, avijatičari, gospođe, barmeni, ministar... misterija u četiri čina. Milan Bogdanović je u svojoj kritici („Srpski književni glasnik“) tvrdio da bi se ovaj tekst mogao nazvati snom.

Inače, „Cenrtifugalni igrač“ izašao je i kao knjiga, u izdanju Gece Kona. U uskršnjem „Vremenu“ piše: „Namjeravam da postavim tu komediju u naš beogradski milje, sa mnoštvom figura iz našeg današnjeg života, koje će našoj odličnoj glumačkoj gardi dati povoda za kreiranje privlačnih i zanimljivih tipova“.


(NASTAVIĆE SE)

---