-PRIREDIO: MILADIN VELjKOVIĆ

General Rade Hamović se pravdao glavnom sovjetskom vojnom savjetniku generalu Barskovu, da su se njegove izjave odnosile na odluke i propise koji se slijepo preuzimaju i kopiraju iz pravilnika i priručnika, bez uzimanja u obzir ostalih elemenata borbene situacije. I general Koča Popović, načelnik Generalštaba, stao je u odbranu Hamovića, ponavljajući izrečenu argumentaciju, ali u tome nije imao posebnog uspjeha, pošto su Sovjeti smatrali da je riječ o simptomu „nezdravih tendencija”, koje se pojavljuju kod najviših jugoslovenskih oficira po pitanju sovjetskog uticaja na teorijsku i praktičnu izgradnju Jugoslovenske armije.

„Slučaj generala Hamovića” nije okončan Popovićevom odbranom i opravdanjem. Sovjetski ambasador Lavrentjev je iskoristo razgovor s Josipom Brozom Titom 2. aprila 1947. da na najvišem nivou otvori pitanje Hamovićevog istupanja, i započne raspravu o odnosu jugoslovenskog generaliteta prema sovjetskoj vojnoj doktrini. Sama činjenica da je Hamovićevo izlaganje izazvalo reakcije niza sovjetskih vojnih predstavnika i intervencije na najvišim nivoima, govore da su iznijete stavove smatrali opasnim primjerom i potencijalnim problemom, koji treba u korijenu sasjeći, kako ne bi ugrozio postojeće sovjetske postavke, koje su ubrzano ugrađivane u jugoslovensku vojnu teoriju i praksu. Razgovor na tu temu je započeo diskusijom o prepisci između Staljina i uglednog profesora istorije ratne vještine pukovnika Razina, o aktuelnosti lenjinskih postavki o ocjeni Klauzevicevog djela i Razinovih razmišljanja o modernom karakteru rata i ratne vještine. Lavrentjev je oštro nastupio, ističući da Hamović karakteriše sovjetsku ratnu vještinu kao šablonsku, i otvoreno govori o tome da bi pri direktnoj primjeni sovjetskih vojnih pravila stradao čitav korpus, te da bi zato trebalo izučavati ratnu vještinu drugih armija, kao i da pri tome. nije govorio o potrebi izučavanja ratne vještine Sovjetske armije. Lavrentjev je smatrao da kritika sovjetskih pravila, znači kritiku sovjetske doktrine. Njemu je smetao i zaključak januarskog vojnog savjetovanja, da Jugoslovenska armija mora imati sopstvena pravila i sopstvenu doktrinu. Broz je nastupio krajnje pomirljivo, ističući da mu je taj slučaj poznat, da ima namjeru da razgovara s Hamovićem, ali da general Hamović sigurno nije imao namjeru da kritikuje sovjetska pravila, već one koji nastoje da ih koriste na šablonski način, bez uzimanja u obzir planinske konfiguracije potencijalnog jugoslovenskog ratišta. Uvjerljivo je govorio da se Jugoslovenska armija, može ugledati samo na sovjetsku vojnu doktrinu pošto, po njegovom mišljenju, ni Amerikanci, ni Britanci nijesu imali sopstvenu vojnu doktrinu, da su je samo Njemci imali, ali da Jugoslovenska armija nema namjeru da se ugleda na taj primjer. Smatrao je i da Jugosloveni moraju da izučavaju sopstveno iskustvo ratovanja na brdsko-planinskom prostoru, kao i da Jugoslovenska armija ima određene osobenosti u organizacijsko-formacijskom smislu. Isticao je ulogu partijske organizacije u vojsci i političkih komesara, koji nemaju samo ideološku ulogu, već i poseban značaj za vojnu disciplinu i izgradnju ratne vještine. Lavrentjev nije ulazio u dublju diskusiju s Titom, smatrajući da on stavove zasniva na Popovićevim informacijama. Smatrao je da su Jugosloveni iz sovjetskih reakcija izvukli odgovarajuće zaključke i da je time problem suštinski riješen. Takav utisak je bio pojačan i Brozovim insistiranjem na dobijanju sovjetskih vojnoteorijskih časopisa, iz kojih bi se jugoslovenski oficiri detaljnije informisali o sovjetskoj ratnoj vještini. U tu svrhu su traženi vodeći sovjetski vojnostručni časopisi – Vojni vjesnik, Vjesnik vazduhoplovstva, Žurnal oklopno-mehanizovanih jedinica, Artiljerijski žurnal, Veza Crvene armije, Crvena zvezda i Staljinski soko.

Sovjetski ambasador Lavrentjev je jugoslovensko insistiranje na sopstvenim ratnim iskustvima i potenciranju uloge NOVJ u oslobođenju Jugoslavije, smatrao izrazom lokalnih nacionalističkih tendencija.


(NASTAVIĆE SE)

---