-PRIREDIO: MILADIN VELjKOVIĆ

Sovjete je zanimalo i da li će buduća jugoslovenska armija imati nacionalne ili jedinstvene komande i koji će jezik biti zvaničan. Odgovoreno je da će komanda biti jedinstvena, a jezik srpsko-hrvatski, što je zadovoljilo sovjetsku stranu. Sovjeti su stavili do znanja da su spremni da podrže stvaranje moderne Jugoslovenske armije, ali da se ni u kom slučaju ne može računati na podršku jugoslovenskim megalomanskim zahtjevima. Partizanske generale, koji su se isključivo usled sopstvenih ideoloških iluzija suzdržavali od ozbiljnijih reakcija, vrijeđalo je Staljinovo upadljivo poređenje jugoslovenske i bugarske armije koje je uvijek bilo na jugoslovensku štetu. Jugoslovenski generali, očvrsli u ratu, nadahnuti pobjedom u antifašističkoj borbi i građanskom sukobu, Staljinovo favorizovanje bugarske armije, koja se do septembra 1944. borila na strani sila Osovine doživljavali su kao tešku ličnu uvredu i omalovažavanje jugoslovenske četvorogodišnje borbe. Upravo u tim momentima, u trenucima najbližih savezničkih odnosa, postavljena je scena budućeg sukoba – konflikta vezanog za pravce razvoja i uobličavanja jugoslovenske oružane sile u kome su obje strane istrajavale na svojim stavovima: jugoslovenska da joj je potrebna snažna armija, i sovjetska, koja je, u viđenjima budućih strateških konstelacija snaga u Evropi, u Jugoslovenskoj armiji vidjela snažan sastavni deo konglomerata istočnoevropskih armija pod sovjetskim vođstvom.

I prilikom boravka jugoslovenske delegacije u Moskvi ljeta 1946, Staljin je isticao da je jugoslovenska oružana sila prevelika, da nema dovoljno školovanih oficira, da se ne oslanja na sovjetske savjete i ne uključuje u potrebnoj mjeri u svoj sastav oficire Vojske Kraljevine Jugoslavije, kao i da je u tom pogledu bugarska armija bolja, a da je posebno u pogledu brojnog stanja dobro modelovana. Jasno se moglo nazrijeti da se jugoslovenska stremljenja kose sa sovjetskim projekcijama razvoja savezničkih oružanih sila.

Neposredno po završetku Drugog svjetskog rata, na teritoriji Jugoslavije komande, jedinice i ustanove Jugoslovenske armije su prešle na mirnodopski način rada. Posebnim naređenjem vrhovnog komandanta i ministra odbrane Josipa Broza Tita formirane su četiri armije, dvije armijske oblasti i jedna tenkovska armija. Po toj zamisli, 1. tenkovska armija pod komandom general-lajtnanta Petra Drapšina trebalo je da objedini sve oklopne i motorizovane jedinice Jugoslovenske armije. U svom sastavu je imala dvije oklopne divizije i dvije samostalne oklopne brigade, protivavionsku brigadu, samostalnu motorizovanu brigadu, transportnu brigadu, inžinjerijsku brigadu, bataljon za vezu, skladište tenkovskog materijala i centralnu tenkovsku radionicu. Napeta situacija oko Trsta i Gorice u maju i junu 1945. prouzrokovala je prvobitnu potpunu koncentraciju te armije na području Istre i Slovenije.

Od juna 1945. započelo se s dislokacijom njenih komandi, jedinica i ustanova u sjevernom, južnom i centralnom dijelu zemlje.Komanda armije s prištapskim djelovima, Tenkovska oficirska škola i Vojno učilište su locirani u Beogradu, a Vojno skladište tenkovskog materijala u Zagrebu, dok se Centralna tenkovska radionica nalazila u Mladenovcu. Prva tenkovska divizija je imala komandu i prištapske djelove u Kranju, oklopne brigade u Vipavi i Vrhnici, artiljerijski puk u Ilirskoj Bistrici i motorizovanu brigadu u Domžalama. Druga tenkovska divizija je imala komandu i prištapske jedinice u Skoplju, oklopne brigade u Titovom Velesu i Prilepu, artiljerijski puk u Gostivaru i motorizovanu brigadu u Štipu. Samostalna Četvrta tenkovska brigada bila je u Osijeku, a Šesta u Sarajevu, samostalni artiljerijski puk u Slavonskoj Požegi, protivavionska i transportna brigada u Sremskim Karlovcima, a samostalna motorizovana brigada, koja je pripadala Rezervi Vrhovne komande u Našicama.


(NASTAVIĆE SE)

---