-Piše: Dr Radoslav T. Stanišić
Filmski i TV reditelj

Za ovaj Lurmanov film („Australija”) iz 2008, 120 miliona dolara za snimanje obezbijedio je Fox. Iako je film po zaradi zauzeo drugo mjesto u istoriji australijske kinematografije, profit od svjetske distribucije završio je u Americi. Pitanje kulturnih prioriteta, dakle, ponovo izbija u prvi plan. Australija mora da riješi da li želi da se pretvori u mali Holivud. Jer, australijski medijski magnat Rupert Merdok je, na primjer, 2000. otvorio Fox Studios u Sidneju, gdje je i Džordž Lukas snimio veći dio nastavka „Zvezdani ratovi: Epizoda 2 - Napad klonova” (Star Wars: Episode II - Attack of the Clones), 2002, ili da ima pravu pravcatu domaću filmsku industriju, čije kreativno usmjerenje podrazumijeva da se u film utka nešto autentično i specifično za Australiju.

Novi Zeland i novozelandski film

Mali australijski ostrvski komšija Novi Zeland (3,8 miliona stanovnika) pokušao je da slijedi dobar primjer i osnovao je 1978. godine Filmsku komisiju koja je imala zadatak da podstakne razvoj nezavisne filmske industrije. Na Novom Zelandu, čiji su predjeli još raznovrsniji od australijskih, od 1910. do 1930. snimljeno je dvadeset sedam filmova, a samo sedamnaest od 1930. do 1970. godine, što je bilo posljedica apsolutne američke prevlasti u oblasti zvučnog filma.

Kada je futuristički politički triler Rodžera Donaldsona „Sleeping Dogs” (1977) bio prihvaćen na međunarodnom tržištu, vlada je zaključila da je potrebno stvoriti domaću filmsku industriju i naložila novoosnovanoj komisiji da podrži drugi Donaldsonov film „Ne dam svoju kćerku” („Smash Palace”, 1981), napetu dramu o bračnim nesuglasicama, koji je postigao veliki uspjeh i kod gledalaca i kod kritike i do danas ostao novozelandski film s najvećom zaradom.

Otprilike u isto vrijeme pojavljuju se četiri domaća filma čiji reditelji su zanat učili na televiziji - „Skin Deep” (Džef Stiven, 1978), „Beyond Reasonable Doubt” (Džon Lejng, 1980), „Pictures” (Majkl Blek, 1981) i „Zbogom bezbrižna mladosti” („Goodbye Pork Pie”, Džef Marfi, 1981) - koji su potvrdili uspješnost Komisije za film u podsticanju snimanja novozelandskih filmova na novozelandske teme.

Novozelandski poreski zakoni u tom periodu omogućavali su dobijanje poreskih olakšica na određena ulaganja, a to je dovelo do višestruke ekspanzije filmske produkcije od dva igrana filma 1980, pet 1981, šest 1982. i 1983, do čak četrnaest 1984, kad su pomenute zakonske odredbe ukinute. Mnogi filmovi snimljeni radi umanjenja poreske osnovice bili su koprodukcije, kao što su „Bad Blood” Majka Njuela iz 1982, u koprodukciji s Ujedinjenim Kraljevstvom, i „Pobuna na brodu”, Donaldsona iz 1984, u koprodukciji sa Sjedinjenim Državama.

U drugoj polovini osamdesetih, domaća produkcija zadržala se na prosjeku od pet do šest filmova godišnje, a novozelandski filmovi redovno su učestvovali u takmičarskim programima u Kanu i na drugim festivalima. Komisija za film je zatim postepeno preuzela ulogu davaoca subvencija za izradu scenarija i dio produkcije, odnosno distributera završenih projekata. Tokom osamdesetih, Komisija za film je omogućila rad većem broju talentovanih reditelja, od kojih će neki, poput njihovih australijskih kolega, otići u Holivud. Među njima, najveći komercijalni uspjeh ostvario je Rodžer Donaldson. Njegovi američki filmovi žanrovski su veoma raznovrsni, a on se otisnuo u visine nedostižne za industriju čijem je formiranju doprinio krajem sedamdesetih.

Nakon buntovnog drumskog filma „Zbogom bezbrižna mladosti”, Džef Marfi (rođen 1938. u Velingtonu) režirao je „Utu” (1983), jedan od ugaonih kamenova novozelandskog filma.


(NASTAVIĆE SE)

---