-Piše: Dr Radoslav T. Stanišić
Filmski i TV reditelj

Filip Nojs (rođ. 1950) na početku karijere radio je u Australiji. Najznačajniji filmovi koje je tamo snimio bili su „Backroads” (1977), provokativni triler o pripadnicima dvije rase, snimljen za četiri sedmice s budžetom od 25.000 dolara; „Newsfront” (1978) o nadmetanju rivalskih kompanija za proizvodnju filmskih novosti iz Australije i Amerike u ranom periodu televizije; „Heatwave” (1982), vizuelno bogat film noar o društvenoj eliti Sidneja; „Shadows of the Peacock” (1987), stilizovanu melodramu o međurasnoj ljubavi, i inventivan napeti triler „Opasno more” (1989), prema romanu Čarlsa Vilijamsa, koji je dijelom ekranizovao i Orson Vels između 1967. i 1969, pod nazivom „The Deep”. Film „Dugo putovanje kući” (2002), po romanu Doris Pilkington, prikazuje doživljaje tri djevojke aboridžinskog porijekla, koje putuju po unutrašnjosti Australije u potrazi za zavičajem.

Od svih australijskih reditelja Piter Vir ima najstabilniji uspjeh u Sjedinjenim Državama. On je ujedno i najpoznatiji stvaralac koji je potekao iz australijskog novog talasa.

Prvi filmovi Pitera Vira bili su uvrnute crne komedije „Homesdale” (1971) i „Automobili koji su pojeli Pariz” (The Cars That Ate Paris, 1974). Oba filma su bila proizvedena i prikazana u Australiji, mimo bilo kakvih zvaničnih struktura. Njegov prvi ozbiljni film bio je „Izlet na Henging Rok” (Picnic at Hanging Rock, 1975), zastrašujuća adaptacija romana Džoun Lindsi o tajanstvenom nestanku iz pansiona tri djevojčice i njihove nastavnice tokom prazničnog izleta u prirodu na dan Svetog Valentina 1900. godine. Ovaj vizuelno i zvučno zadivljujući film sadrži neke elemente Antonionijeve „Avanture”, ali je u suštini usredsređen na pitanje opasne energije koja se oslobađa pri sudaru međusobno oprečnih kultura i okruženja u ovom slučaju disciplinovane buržoaske potisnutosti koledža Epljard i zavodljive ali preteče stamenosti čudne vulkanske tvorevine poznate kao Henging Rok. Podjednako duhovno uzbudljiv bio je i sledeći Virov film, „Poslednji talas” (The Last Wave, 1977), zasnovan na njegovoj ideji o jednom običnom sidnejskom advokatu velikih firmi (Ričard Čejmberlen) kome niz čudnih proročkih snova najavljuje dolazak razorne poplave; kako se radnja odvija mi saznajemo da je advokat ušao u mitsko „vrijeme sna” aboridžinskih plemena, u kome je on mesijansko otjelotvorenje iskonske apokalipse, koja će se i dogoditi na kraju filma.

Vir je 1978. godine po sopstvenom scenariju režirao za televiziju 16-milimetarski film „Vodoinstalater” (The Plumber), koji istražuje granice racionalnosti u mnogo ljudskijim okvirima no u dva prethodna filma. U tom dijelu jedan svaštar remeti život dva represivna i zatucana naučnika (ništa manje no antropologa).

Film „Galipolje” (1981) bio je poslednji u potpunosti australijski Virov film, dok je „Godina opasnog življenja” (The Year of Living Dangerously, 1982) bio prvi njegov film koji je u potpunosti finansirao jedan od velikih američkih producenata – MGM. Film je rađen prema romanu Kristofera Koha o doživljajima mladog australijskog novinara koji se nalazi u Džakarti u Indoneziji u trenutku pada Sukarnove vlade 1965. godine. S budžetom od šest miliona dolara i zvijezdama kao što su Sigorni Viver i Mel Gibson u glavnim ulogama, ovaj film je svakako znatno skuplji nego Virova prethodna djela. Međutim, film „Godina opasnog življenja” prikazuje bolje od bilo kog nemarksističkog filma tog vremena ponižavajuću bijedu Trećeg svijeta i njen simbiotski odnos s političkim nasiljem.


(NASTAVIĆE SE)

---